Paradigm of Islamic Thinking: Main Directions İslam Düşüncə Paradigması: Əsas Yönlər Парадигма исламской мысли: основные направления
Abstract
Islamic thought is a rich treasure trove of divine revelation that is closely associated with monotheistic unity and wisdom, encompassing all aspects of the world of beings, the cosmos and human life. The scale of Islamic thought is of universal significanceand at the same time includes all layers of the external and internal world; it combines sensory perception, mental thinking, spiritual and inner enlightenment.
According to the Qur’an, the universal and limitless mind (primordial mind) belongs to Allah, and the small mind given to man is designed to effectively regulate his worldly affairs. Rationalism in the Qur’an is based on justice and moral values and differs from modern pragmatism in that the latter way of thinking is aimed at satisfying the interests of one party or group. In Islam, there is no reason or understanding other than moral and spiritual values.
The dimensions of Islamic thought span many dimensions: divine wisdom, rational knowledge and epistemology, ontology and cosmology, phenomenology and hermeneutics, moderation, hanif tradition and justice. The aesthetic aspect of this thinking is also universal.
According to the Qur’an, the center of thought is the heart, cleansed of nafs, while the brain and mind are tools and means, and the heart is what directs thoughts on a healthy and correct path. In this sense, the owners of pure minds draw attention to themselves.
Islamic thinkers gave an interesting classification of sciences, determined the degrees and levels of sciences, stages and stages of cognition. At the same time, they classified the cognitive abilities of different thinkers by floor; prophets and saints, uul-albab (pure minds), experts in science, knowledgeable and common people.
According to the Qur’an, the universal and limitless mind (primordial mind) belongs to Allah, and the small mind given to man is designed to effectively regulate his worldly affairs. Rationalism in the Qur’an is based on justice and moral values and differs from modern pragmatism in that the latter way of thinking is aimed at satisfying the interests of one party or group. In Islam, there is no reason or understanding other than moral and spiritual values.
The dimensions of Islamic thought span many dimensions: divine wisdom, rational knowledge and epistemology, ontology and cosmology, phenomenology and hermeneutics, moderation, hanif tradition and justice. The aesthetic aspect of this thinking is also universal.
According to the Qur’an, the center of thought is the heart, cleansed of nafs, while the brain and mind are tools and means, and the heart is what directs thoughts on a healthy and correct path. In this sense, the owners of pure minds draw attention to themselves.
Islamic thinkers gave an interesting classification of sciences, determined the degrees and levels of sciences, stages and stages of cognition. At the same time, they classified the cognitive abilities of different thinkers by floor; prophets and saints, uul-albab (pure minds), experts in science, knowledgeable and common people.
İslam düşüncəsi ilahi vəhy, monoteist vəhdət və hikmətlə sıx əlaqədə olan zəngin bir xəzinə olmaqla, bütün varlıq aləmi, kosmos və insan həyatının yönlərini əhatə edir. İslam düşüncəsinin miqyası universal əhəmiyyətə malikdir, eyni zamanda, zahiri və batini aləmin bütün təbəqələrini ehtiva edir; burada hissi qavrayış, əqli dərrakə, mənəvi işıqlanma və batini mərifət bir araya gəlir.
Qurana görə, universal və sonsuz ağıl (ilkin ağıl) Allaha aiddir, insana verilən cüzi ağıl isə onun öz dünyəvi işlərini səmərəli şəkildə tənzimləmək üçündür. Quran da yer alan rasionalizmədalət və əxlaqimənəvi dəyərlərlə söykənir və müasir praqmatizmdən fərqlənir, belə ki, sonuncu düşüncə tərzi bir tərəfin və ya zümrənin maraqlarını təmin etməyə yönəlir. İslamda əxlaq və mənəvi dəyərlərdən kənar ağıl və dərrakə yoxdur.
İslam düşüncəsinin öçüləri bir çox cəhətləri əhatə edir: ilahi hikmət, rasional bilik və epistemologiya, ontologiya və kosmologiya, fenomenologiya və hermenevtika, mötədillik, hənif ənənənə və ədalət. Bu düşüncənin estetik yönü də universal xarakter daşıyır.
Qurana görə düşüncənin mərkəzi nəfsdən paklanmış qəlbdir, beyin və ağıl isə bir alət və vasitədir, düşüncəni sağlam və doğru məcraya yönəldən qəlbdir. Bu mənada saf ağıl sahibləri diqqəti cəlb edir.
İslam mütəfəkkirləri elmlərin maraqlı təsnifatını vermiş, elmlərin dərəcə və mərtəbələrini, idrak pillələrini və mərhələlərini müəyyənləşdirmişlər. Eyni zamanda, fərqli düşüncə sahiblərinin idrak qabiliyyətini mərtəbələr üzrə təsnifləndirmişlər; peyğəmbər və övliyalar, ulul-əlbab (saf ağıl sahibləri), elmdə dərin (rasix) olanlar, bilənlər və adi adamlar.
Qurana görə, universal və sonsuz ağıl (ilkin ağıl) Allaha aiddir, insana verilən cüzi ağıl isə onun öz dünyəvi işlərini səmərəli şəkildə tənzimləmək üçündür. Quran da yer alan rasionalizmədalət və əxlaqimənəvi dəyərlərlə söykənir və müasir praqmatizmdən fərqlənir, belə ki, sonuncu düşüncə tərzi bir tərəfin və ya zümrənin maraqlarını təmin etməyə yönəlir. İslamda əxlaq və mənəvi dəyərlərdən kənar ağıl və dərrakə yoxdur.
İslam düşüncəsinin öçüləri bir çox cəhətləri əhatə edir: ilahi hikmət, rasional bilik və epistemologiya, ontologiya və kosmologiya, fenomenologiya və hermenevtika, mötədillik, hənif ənənənə və ədalət. Bu düşüncənin estetik yönü də universal xarakter daşıyır.
Qurana görə düşüncənin mərkəzi nəfsdən paklanmış qəlbdir, beyin və ağıl isə bir alət və vasitədir, düşüncəni sağlam və doğru məcraya yönəldən qəlbdir. Bu mənada saf ağıl sahibləri diqqəti cəlb edir.
İslam mütəfəkkirləri elmlərin maraqlı təsnifatını vermiş, elmlərin dərəcə və mərtəbələrini, idrak pillələrini və mərhələlərini müəyyənləşdirmişlər. Eyni zamanda, fərqli düşüncə sahiblərinin idrak qabiliyyətini mərtəbələr üzrə təsnifləndirmişlər; peyğəmbər və övliyalar, ulul-əlbab (saf ağıl sahibləri), elmdə dərin (rasix) olanlar, bilənlər və adi adamlar.
Исламская мысль охватывает весь мир бытия, космос и аспекты человеческой жизни, будучи сокровищницей, тесно связанной с божественным откровением, монотеистическим единством и мудростью. Масштабы исламской мысли имеют универсальное значение, но в то же время, включают в себя все слои внешнего и скрытого мира. Здесь сходятся чувственное восприятие, умственное сознание, духовное просветление и скрытое познание.
Согласно Корану, универсальный и безграничный разум (первичный разум) принадлежит Богу, а небольшой разум, дан-
ный человеку, нужен для решения мирских вопросов. Рационализм, также имеющий место в Коране, опирается на справедливость и морально-нравственные ценности и отличается от современного прагматизма тем, что прагматизм направлен на удовлетворение интересов одной стороны или группы. В исламе нет разума и сознания, кроме нравственности и моральных ценностей.
Критерии исламской мысли охватывают многие аспекты: божественная мудрость, рациональное знание и эпистемология, онтология и космология, феноменология и герменевтика, умеренность, традиция ханифа и справедливость. Эстетическая направленность этой мысли также носит универсальный характер.
Согласно Корану, центр мысли это сердце, очищенное от желаний, а мозг и разум это инструменты и средства. Именно сердце направляет мысль к чистому и правильному образу жизни. В этом смысле привлекают внимание обладатели чистого разума.
Исламские мыслители дали интересную классификацию наук, задали степени и уровни наук, ступени и стадии познания. В то же время познавательные способности разных мыслителей были классифицированы по уровням: пророк и авлия, улюльаль-баб (обладатели чистого разума), углубившиеся в науку (расих), сведущие и обычные люди.
Согласно Корану, универсальный и безграничный разум (первичный разум) принадлежит Богу, а небольшой разум, дан-
ный человеку, нужен для решения мирских вопросов. Рационализм, также имеющий место в Коране, опирается на справедливость и морально-нравственные ценности и отличается от современного прагматизма тем, что прагматизм направлен на удовлетворение интересов одной стороны или группы. В исламе нет разума и сознания, кроме нравственности и моральных ценностей.
Критерии исламской мысли охватывают многие аспекты: божественная мудрость, рациональное знание и эпистемология, онтология и космология, феноменология и герменевтика, умеренность, традиция ханифа и справедливость. Эстетическая направленность этой мысли также носит универсальный характер.
Согласно Корану, центр мысли это сердце, очищенное от желаний, а мозг и разум это инструменты и средства. Именно сердце направляет мысль к чистому и правильному образу жизни. В этом смысле привлекают внимание обладатели чистого разума.
Исламские мыслители дали интересную классификацию наук, задали степени и уровни наук, ступени и стадии познания. В то же время познавательные способности разных мыслителей были классифицированы по уровням: пророк и авлия, улюльаль-баб (обладатели чистого разума), углубившиеся в науку (расих), сведущие и обычные люди.
Keywords:
Islamic thought, universality, revelation, mind, spirit
İslam düşüncəsi, universallıq, vəhy, ağıl, ruh
исламская мысль, универсальность, откровение, разум, дух
References
- Osman Bakar. (1992). Classification of Knowledge in İslam. A Study in İslamic Philosophies of Science. Foreword by Seyyed Hossein Nasr. İslamic Text Society. Cambridge.
- Бернал. Дж. (1956). Наука в истории общества. М.
- Burckhardt. T. (2009). Art of İslam. Language and Meaning. Foreword by Seyyed Hossein Nasr. World Wisdom.
- William C. Chittick. (2002). The Anthropocosmic Vision ın İslamic Thought. God, life, and the cosmos: Christian and lslamic perspectives /edited by Ted Peters, Muzaffar lqbal, Syed Nomanul Haq/. Andover-Harvard Theological Libray.
- Henry Corbin. History of İslamic Philosophy. Translated by Liadain Sherrard with the assistance of Philip Sherrard. KEGAN PAUL INTERNATIONAL London and New York in association with İSLAMIC PUBLICATIONS for THE INSTITUTE OF ISMAILI STUDIES. London.
- Əbülhəsən Əli ibn Məhəmməd Seyyid Şərif əl-Cürcani. ət- Tə’rifət. Misr.1357/1958.
- Will Durant. (1954). The story of civilizasion. I. Our oriental heritage. Simon and Schuster. New York. Twenty-Sixth printing.
- Will Durant. (1950). The story of civilizasion. IV. The Age of Faith. Simon and Schuster. New York. Sixteenth printing.
- Hak dini Kur’an dili. Elmalılı M. Hamdi Yazır. İstanbul. Umut matbaası.
- Eynəlqüzzat Həmədani. (1373). Təmhidat. Ba müqəddəme və təshih: Əfif Usiran. Tehran.
- İbn Xəldun Əbdürrəhman ibn Məhəmməd. (1385). əl- Müqəddimə. Tərcome: Məhəmməd Pərvin Günabadi. Tehran: Elmi və fərhəngi.
- Е.А.Фролова. (1983). Проблема веры и знания в арабской философии. М.
- Grabar O. (1973). The Formation of İslamic Art. New Haven and London.
- Frank Griffel. (2015). Al-Ghazālī at His Most Rationalist. The Universal Rule for Allegorically Interpreting Revelation (al-Qānūn al- Kullī fī t-Taʾwīl). /İslam and Rationality. The Impact of al-Ghazālī Papers Collected on His 900th Anniversary/. Vol. Edited by Georges Tamer. Brill Leiden.
- Əbu Hamid Qəzali. (tarixsiz.). Kitabül-imla ələl-məşakilül- Ehya. Ələ hameşi-Kitabi-Ehyai-ülumid-Din. Qahirə.
- Əbu Hamid Qəzali. Mişkatül-ənvar. Əfifinin çapı.
- Əzizəddin Nəsəfi. (1371). Kitabül-insanül-kamil. Təshih: Maciran Müle. Tehran.
- Seyyed Hossein Nasr. (1978). An Introduction to İslamic Cosmological Doctrines. Preface H.A.R. Gibb.Thames and Hudson Ltd.
- Seyyed Hossein Nasr. (1987). İslamic Art and Spirituality. State University of New York Press Albany.
- Seyyed Hossein Nasr. (1987). Introduction to “İslamic Spirituality Foundations”. Edited by Seyyed Hossein Nasr. Routledge & Kegan Paul. London.
- Seyyed Hossein Nasr. (2001). Science and Civilization in İslam. Chicago. ABC International Group, Inc.
- Seyyed Hossein Nasr. (2006). İslamic Philosophy from its Origin to Present. State University of New York Press.
- Rağib el-İsfahani. Mefredat. (2012). Kur’an Kavramları Sözluğu. Tercüme: Prof.Dr. Abdulbaki Güneş, Yrd.Doç. Dr. Mehmet Yolcu. Cıra Yayınları.3.Baskı.İstanbul.
- İmam Fəxr Razi Məhəmməd. (1405). Təfsirül-Fəxr Razi, əl- Moştəhir bit-Təfsirül-Kəbir və Məfatihül-Qeyb. Beyrut: Darül-fekr.
- Nəcməddin Razi. (1365). Mirsadül-übad. Məhəmməd Əmin Riyahinin çapı. Tehran.
- Резван Е.А. (2001). Коран и его мир. Санкт-Петербург.
- Franz Rosenthal. (2007). Knowledge Triumphant. The Concept of Knowledge in Medieval İslam. Brill. Leiden. Boston.
- Schimmel A. (1975). Mystical Dimensions of İslam. The University of North Carolina Press.
- Schimmel A. (1990). Calligraphy and İslamic Culture. I.B.Tauris & Co Ltd Publishers. London.
- Schimmel A. (1994). Desiphering The Sings of God. The Phenomenological Approach to İslam. State University of New York Press Albany.
- Сравнительное изучение цивилизаций. (Хрестоматия). (1998). Составитель: д.и.н. проф. Б.С.Ерасов. Москва: Аспент пресс.
- Леви-Строс К. Первобытное мышление. (1994). Пер., выс.ст. и прим. А.Б.Островского. М.
- Georges Tamer. (2015). Revelation, Sciences and Symbolism. Al-Ghazālī’s Jawāhir al-Qurʾān. /İslam and Rationality. The Impact of al-Ghazālī. Papers Collected on His 900th Anniversary/. Vol.Edited by Georges Tamer. Brill.Leiden.
- Məhəmməd Hüseyn Təbatəbai. (1363). əl-Mizan fi təfsirül- Qor’an. Beyrut: Mosssesətül-elmi Lil-mətbuat.
- Уатт У.М. (1976). Влияние ислама на средневековую Европу. М.
- Dr. Məhəməd Xəzaili. (1371). Elamül-Qur’an. Tehran: Əmir-Kəbir.
- Dr. Əbdülhüseyn Zərrinkub. (1363). Ba karivane-əndişe (Məqaqlat və işarat dər zəmineye-əndişe və əxlaq). Tehran: Əmir Kəbir.