Вопрос превосходства Священного Корана с точки зрения формы или содержания (в контексте Кади Абд аль-Джаббара и Абд аль-Кахира аль-Джурджани) Quranı-Kərimin Söz, Yaxud Məhna Baxımından Üstünlüyü Məsələsi (Qazi Əbdülcəbbar və Əbdülqahir Cürcani Konteksində) The Issue of the Qur’an’s Advantage Regarding Word or Meaning (In the Context of Ghazi Abduljabbar and AbdulGahir Jurjani)

İslam dini geniş ərazilərə yayılmağa başlayınca, digər din mənsubları tərəfindən fərqli cəhətlərdən tədqiq edilmişdir. İnancları haqqında müsəlmanlara yönəldilən suallara cavab tapmaq məcburiyyəti hiss edərkən onlar bəzi yeni elmlərlə maraqlanmağa və yeni fikirlər irəli sürməyə başladılar. Quranın möcüzəliyi məsələsi də həmin fikirlərdən biri hesab edilir. İslam alimləri Quranı möcüzə kimi qəbul etsələr də, onun hansı yönünün ecazkar xüsusiyyətləri daşıdığı mövzusunda mübahisə etmişlər. Fərqli fikirlərin yekunu olaraq əsasən onun mətninin və ifadə tərzinin möcüzəliyi üzərində durmuşlar. Burada iki əsas cərəyan meydana çıxmışdır. Birincisi, peyğəmbərliyin isbatı kimi qəbul edilən Quranın möcüzəliyinin onun sözlərində olduğunu qəbul etmişlər ki, bu fikirdə olanların ən böyük nümayəndələrindən biri mötəzilə alimi Qazi Əbdülcəbbardır. Digər versiyaya əsasən, Quran mənasına görə öz üstünlüyünü qorumuş və meydan oxumuşdur. Mənaya üstünlük verib onu isbat etməyə çalışanlar arasında ən çox tanınan alimlərdən biri Əbdülqahir Cürcani hesab edilir. Məqalədə hər iki alimin Qurandakı söz-məna üstünlüyü barəsindəki düşüncələrinə yer verilmiş, həmin mübahisənin səbəbləri, etiqadi nəticələri tədqiq edilmiş, hər iki fikir ümumi təhlilə tabe tutulmuşdur. Eyni zamanda sözdəki, yaxud mənadakı üstünlüyü göstərən nümunələrə qısaca yer verilmiş, hər iki düşüncə sahibinin dayandığı əsaslara diqqət yetirilmişdir. Mübahisənin çıxdığı əsas nöqtə kimi, sözün nə ifadə etməsi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Eyni zamanda, Quranın təsir gücünün məna ilə və ya söz ilə artması haqqında hər iki alimin düşüncə sisteminə əsasən geniş fikir mübadiləsi aparılmışdır.

When Islam began to spread over a wide area, representatives of other religions studied it in different ways. Feeling the need to find answers to questions about their beliefs directed to Muslims, they began to take an interest in some new sciences and put forward new thoughts. The issue of the miracle of the Qur’an is also considered one of these thoughts. Although Islamic scholars recognize the Qur’an as a miracle, they debated which aspect of it had miraculous properties. As a result of different opinions, they mainly focused on the miracle of its text and style of expression. On the basis of this, two main currents emerged. Representatives of the first current recognized that the miracle of the Qur’an, which was recognized as proof of prophecy, was in its words, and one of the greatest representatives of this point of view was the mu’tazilah scholar Ghazi Abdul Jabbar. According to another version, the Qur’an retained its superiority in sense and was in the lead. Abdulgahir Jurjani is considered one of the most famousscholars who tried to give priority to meaning. The article sets aside the opinions of both scholars about the superiority of the meaning of words in the Qur’an, studies the causes and consequences of this dispute and analyzes both views as a whole. At the same time, examples of the superiority of words or meanings are briefly given and attention is drawn to the foundations on which both thinkers rely. As a subject of controversy, the meaning of this word is of particular importance. At the same time, on the basis of the system of thinking of both scholars, a wide exchange of views took place on whether it is possible to enhance the influence of the Quran in sense or in words.