Azərbaycan və Ərəb Dillərinin Qrammatikasında İsmın Hallanma Mövzusunun Tətbiqi və Tərcümə Problemləri Problems of Application of Declination of Names by Case in the Grammar of Azerbaijan and Arabic Languages and Translation Тема склонения существительного в грамматике азербайджанского и арабского языков и проблемы перевода
Xülasə
Dünyanın bütün inkişaf etmiş dillərində olduğu kimi, Azərbaycan və ərəb dillərində də ismin hallanma mövzusu qrammatikanın əsas hissələrindən birini təşkil edir. Azərbaycan türkcəsində müxtəlif nitq hissələrinin əlaqəyə girdiyi sözlərin tələbi ilə dəyişməsi ərəb dili ilə müqayisədə çox anlaşıqlı və bəsitdir. Belə ki, istənilən hər bir sözün sonuna hal şəkilçiləri artırmaqla altı növ hal əmələ gəlir. Nəticədə, isim və ya isimləşmiş sözlərin başqa sözlərlə əlaqəsi tam anlaşılır və ifadə olunur. Azərbaycan türkcəsindən fərqli olaraq, ərəb dilinin “sərf” və “nəhv” bölümlərində ismin əhatə dairəsi çox genişdir və onun digər sözlərlə sintaksis əlaqəsi xeyli mürəkkəbdir. Bu dildə ismin və felin hallanma mövzuları, əsasən, “erab” bölümündə öyrənilir. Təxminən, 16 qrupdan ibarət olan hərflərdən “amilhərflər” adlanan 4 qrupunun vasitəsilə “erab” hadisəsi əmələ gəlir. “Amilhərflərin” hallandırıcı təsiri nəticəsində ismin “mərfu”, “mənsub” və “məcrur” halları, felin isə indiki zamanının “mərfu”, “mənsub” və “məczum” halları gerçəkləşir. Hesab edirik ki, Azərbaycan dilində ismin adlıq halı “mərfu”, təsirlik halı “mənsub”, yönlük, yerlik və çıxışlıq halları “məcrur” erabları ilə və yiyəlik halı isə “modafon eləyh (izafət)” söz birləşməsi ilə üst-üstə düşür.
Hər iki dil arasında mövcud olan oxşar qrammatik xüsusiyyətlərin əhatə dairəsi genişdir. Misal üçün, fonetik oxşarlıqlara nəzər saldıqda, bilavasitə oxşar səslər, fonlar, müştərək əlifba, müştərək xətt,fonetik hadisələr, vurğu və ahəng qanunu kimi ortaq mövzular diqqəti çəkir.
Sərf elminin morfologiya bölümünə və nəhv elminin isə sintaksis mövzularına oxşarlığına dair qeyd etməliyik ki, hər iki dil arasında həddindən artıq oxşar cəhətlər mövcuddur. Sərf elminin Azərbaycan dilinə etdiyi geniş təsiri, sərfdə öyrənilən feil, isim və hərf bölmələri ilə nitq hissələrinin üst-üstə düşdüyü və əsasən ərəb dilinin qrammatika terminlərindən alınan müştərək sözlər, əslində, hər iki dildən olan müştərək mövzuları əks etdirir.
Hər iki dil arasında mövcud olan oxşar qrammatik xüsusiyyətlərin əhatə dairəsi genişdir. Misal üçün, fonetik oxşarlıqlara nəzər saldıqda, bilavasitə oxşar səslər, fonlar, müştərək əlifba, müştərək xətt,fonetik hadisələr, vurğu və ahəng qanunu kimi ortaq mövzular diqqəti çəkir.
Sərf elminin morfologiya bölümünə və nəhv elminin isə sintaksis mövzularına oxşarlığına dair qeyd etməliyik ki, hər iki dil arasında həddindən artıq oxşar cəhətlər mövcuddur. Sərf elminin Azərbaycan dilinə etdiyi geniş təsiri, sərfdə öyrənilən feil, isim və hərf bölmələri ilə nitq hissələrinin üst-üstə düşdüyü və əsasən ərəb dilinin qrammatika terminlərindən alınan müştərək sözlər, əslində, hər iki dildən olan müştərək mövzuları əks etdirir.
As in all developed languages of the world, the topic of declension of nouns by case is one of the main sections of grammar in the Azerbaijani and Arabic languages. The change of different parts of speech in the Azerbaijani Turkish language at the request of the words associated with them is very clear and simple in comparison with Arabic. So, by adding case suffixes to the end of any word, six types of cases are formed. As a result, the connection between the noun or substantivized words with other words is fully understood and expressed. In contrast to the Azerbaijani Turkic language, the coverage of the noun in the sections “al-sarf” and “an-nahw” of the Arabic language is very wide, and its syntactic connection with other words is rather complicated. In this language, the declension of nouns and verbs is studied mainly in the “irab” section. Out of letters of about 16 groups, the irab appears with the help of 4 groups called “amil letters”. As a result of the decisive influence of the “amil letters”, the cases of the nouns “marfu”, ""mansub"" and ""majrur"" arise, as well as the present tense of the verbs “marfu”, “mansub” and “majrur”. We consider that in the Azerbaijani language, the nominative case of the noun coincides with the Arabic “marfu”, the accusative case coincides with the Arabic “mansub”, the cases of direction, place and exit coincides with the Arabic “majrur”, and the possessive case coincides with the phrase “modafon aleih (izafat)”.
The coverage of similar grammatical features between the two languages is wide. For example, when we consider phonetic similarity, common themes such as similar sounds, backgrounds, common alphabet, common lineage, phonetic events, stress, and vowel harmony are directly drawn attention.
Regarding the similarity of the science “sarf” with the section of morphology and science “an-nahw” with the topics of syntax, it should be noted that there is a huge similarity between the two languages.
The wide influence of the science of “sarf” on the Azerbaijani language, the verb studied in “sarf”, common words in which the parts of speech coincide with the parts of the verb, noun and letters, and are mainly derived from the grammatical terms of the Arabic language, actually reflect common themes of both languages.
The coverage of similar grammatical features between the two languages is wide. For example, when we consider phonetic similarity, common themes such as similar sounds, backgrounds, common alphabet, common lineage, phonetic events, stress, and vowel harmony are directly drawn attention.
Regarding the similarity of the science “sarf” with the section of morphology and science “an-nahw” with the topics of syntax, it should be noted that there is a huge similarity between the two languages.
The wide influence of the science of “sarf” on the Azerbaijani language, the verb studied in “sarf”, common words in which the parts of speech coincide with the parts of the verb, noun and letters, and are mainly derived from the grammatical terms of the Arabic language, actually reflect common themes of both languages.
Как и во всех развитых языках мира, в азербайджанском и арабском языках тема склонения существительного составляет одну из основных частей грамматики. По сравнению с арабским языком изменение различных частей речи под воздействием связанных слов в азербайджанском языке просто и понятно. Таким образом, путем прибавления падежных окончаний к концу каждого слова образуется шесть падежей. В результате связь существительных или субстантивов с другими словами понимается и выражается в полной мере. В отличие от азербайджанского,
в разделах арабского языка ""ас-сарф"" и ""ан-нахв"" сфера употребления существительного очень широка, а его синтаксическая связь с другими словами значительно сложнее. В этом языке темы склонения по падежам существительных и глаголов изучаются в основном в разделе ""эраб"". Явление ""эраб"" образуется из букв, состоящих примерно из 16 групп, посредством 4 групп, именуемых ""амильхарфами"". В результате склонения ""амильхарфов"" возникают падежи существительных ""марфу"", ""мансуб"" и ""маджрур"", а также наклонения настоящего времени глагола ""марфу"" (изъявительное наклонение), ""мансуб"" (сослагательное наклонение) и ""маджзум"" (условное наклонение). Мы считаем, что в азербайджанском языке именительный падеж существительного совпадает с эрабом ""марфу"", винительный падеж с ""мансуб"", дательный, местный и исходный падежи с ""маджрур"", а родительный падеж со словосочетанием ""модафон элейх (изафат)"".
В обоих языках существует множество схожих грамматических особенностей. Например, при рассмотрении фонетических сходств выделяются общие темы, такие как непосредственно похожие звуки, фоны, общий алфавит, общая линия, фонетические явления, ударение и сингармонизм.
Что касается сходства науки ""ас-сарф"" с разделом морфологии и науки ""ан-нахв"" с темами из синтаксиса, следует отметить, что между обоими языками есть множество схожестей. Широкое влияние науки ""ас-сарф"" на азербайджанский язык обусловлено тем, что изучаемые в ""ас-сарфе"" части речи совпадают с разделами, посвященными глаголу, существительному и букве, а общие слова, заимствованные в основном из грамматических терминов арабского языка, по сути, отражают общие для обоих языков темы.
в разделах арабского языка ""ас-сарф"" и ""ан-нахв"" сфера употребления существительного очень широка, а его синтаксическая связь с другими словами значительно сложнее. В этом языке темы склонения по падежам существительных и глаголов изучаются в основном в разделе ""эраб"". Явление ""эраб"" образуется из букв, состоящих примерно из 16 групп, посредством 4 групп, именуемых ""амильхарфами"". В результате склонения ""амильхарфов"" возникают падежи существительных ""марфу"", ""мансуб"" и ""маджрур"", а также наклонения настоящего времени глагола ""марфу"" (изъявительное наклонение), ""мансуб"" (сослагательное наклонение) и ""маджзум"" (условное наклонение). Мы считаем, что в азербайджанском языке именительный падеж существительного совпадает с эрабом ""марфу"", винительный падеж с ""мансуб"", дательный, местный и исходный падежи с ""маджрур"", а родительный падеж со словосочетанием ""модафон элейх (изафат)"".
В обоих языках существует множество схожих грамматических особенностей. Например, при рассмотрении фонетических сходств выделяются общие темы, такие как непосредственно похожие звуки, фоны, общий алфавит, общая линия, фонетические явления, ударение и сингармонизм.
Что касается сходства науки ""ас-сарф"" с разделом морфологии и науки ""ан-нахв"" с темами из синтаксиса, следует отметить, что между обоими языками есть множество схожестей. Широкое влияние науки ""ас-сарф"" на азербайджанский язык обусловлено тем, что изучаемые в ""ас-сарфе"" части речи совпадают с разделами, посвященными глаголу, существительному и букве, а общие слова, заимствованные в основном из грамматических терминов арабского языка, по сути, отражают общие для обоих языков темы.
Açar sözlər
Azərbaycan türkcəsi, ərəb dili, qrammatika, hallan- ma, tərcümə problemləri
Azerbaijani Turkic language, Arabic language, grammar, declination, translation problems
азербайджанский язык, арабский язык, грамматика, склонение по падежам, проблемы перевода
Referanslar
- Əliyev R. (2007). Ərəb-azərbaycanca lüğət, iki cilddə, I cild, Bakı: “Şərq-Qərb”.
- Bakırcı S., Demirayak K. (2020). Arap Dili Grameri Tarihi, Erzirum: Fenomen Yayıncılık, (230 s.).
- Məmmədov Ə. (1998). Ərəb dili. Bakı: “Maarif” nəşriyyatı, (620 s.).
- Seyidov Y. (2002). Azərbaycan dili, Bakı: Bakı Universiteti Nəşriyyatı, (378 s.).
- Şəkərzadə E. (2011). Ərəb dilinin qrammatikası. Bakı: Elektron nəşr, (268 s.).