Прикаспийские территории Азербайджана в произведении Абдуррашида Аль-Бакуви «Китаб Талхис Аль-Асар ва Аджайб Аль-Малик Аль-Гаххар» Azərbaycanın Xəzərətərafı Əraziləri Abdürrəhim Əl-Bakuvinin “Kitab Təlxiş əl-Əsar və Əcaib əl-Məlik əl-Qəhhār” Əsərində Caspian Territories of Azerbaijan in the Work of Abdur Rashid Al-Bakuvi: “Kitab Talkhis Al-Asar wa Ajaib Al-Malik Al-Gahhar”

Orta əsr Azərbaycan və onun Xəzərətrafı əraziləri haqqında məlumat verən alimlərdən biri də əslən Azərbaycandan olan Əbdürrəşid əl-Bakuvidir. O, Azərbaycana və bir sıra başqa ölkələrə səyahət etmiş, gördüyü yerlər haqqında gərəkli və ətraflı fikirlər söyləmişdir. Onun yazdığı coğrafi əsərlərin əksəriyyəti günümüzə gəlib çatmamışdır. Onlardan bizə, ancaq “Əcib-əl-Malik”, “Əl-Kaxar”, “Təlxis-əl-Asar” kitabı və s. gəlib çatmışdır. Əbdürrəşid əl-Bakuviyə böyük şöhrət gətirən “Kitab Təlxis əl-asar və əcaib əl məlikəl qəhhar” əsəri o zaman Şərqdə məlum olan ölkə və millətlər haqqında məlumat verir. Əsər yeddi iqlimdən ibarətdir. Əsərdə hər iqlimə daxil olan ölkələr, yerlər, şəhərlər haqqında coğrafi təsvirlər verilir, coğrafi şəraitin və iqlimin insan həyatına təsiri məsələlərinə toxunulur. Qeyd edilən əsərdə Əbdürrəşid əl-Bakuvi yaxşı tanıdığı Azərbaycan və xüsusilə də Bakı haqqında daha çox orijinal məlumatlar vermişdir. O, Azərbaycanı IV, V və VI iqlim qurşaqları zonasına aid edərək Azərbaycan və onun Xəzərətrafı əraziləri haqqında geniş məlumatlar verir.
L.S.Berq Xəzərə aid məruzələrinin birində Ə.Bakuvini Xəzərin əvəzedilməz tədqiqatçısı adlandırmışdır. O, nəinki Azərbaycan və Xəzər haqqında, həmçinin bir sıra digər ölkələr barədə də qiymətli məlumatlar vermişdir.
Bir çox alimlərdən fərqli olaraq əl-Bakuvi Azərbaycan və onun Xəzərətrafı əraziləri xüsusilə, Bakı şəhəri haqqında ətraflı və dəqiq məlumatlar verir. Bu da əsərin sanbalını bir az da artırır.

One of the scholars who provided information about medieval Azerbaijan and its Caspian territories was Abdurrashid al-Bakuvi, who was originally from Azerbaijan. He visited Azerbaijan and a number of other countries and gave the necessary and and wrote detailed reviews about the places he saw. Most of his geographical works have not survived to this day. Of these, only the books “Ajib-al-Malik”, “AlQahhar”, “Talkhis-al-Asar” and others have come down to us. The work of Abdurrashid al-Bakuvi “Kitab Talkhis al-asar wa ajayib al malikal gahhar”, which brought him great fame, contains information about the countries and peoples known in the East at that time. The piece consists of seven climates. The work provides geographical descriptions of countries, places and cities related to each climate, and raises the question of the impact of geographical conditions and climate on human life. This work of Abdurrashid al-Bakuvi contains a large amount of original information about Azerbaijan, which he knew well, and especially about Baku. It provides extensive information about Azerbaijan and its Caspian territories, referring Azerbaijan to the IV, V and VI climatic zones.
In one of his reports on the Caspian, L.S. Berg called A. Bakuvi an irreplaceable explorer of the Caspian. He provided valuable information not only about Azerbaijan and the Caspian Sea, but also about a number of other countries.
Unlike many scholars, al-Bakuvi provides detailed and accurate information about Azerbaijan and its Caspian territories, especially about Baku. This increases the reputation of his work.