Искусство тюркоязычных народов Кавказа и исламская цивилизация Türkdilli Qafqaz xalqlarının incəsənəti və İslam sivilizasiyası Art of Turkic-speaking Caucasian peoples and Islamic civilization
Аннотация
Известно, что чем выше культура народа, тем активнее его искусство взаимодействует с другими народами.
Развитие азербайджанского общества по всем параметрам мировой цивилизации в экономической, политической и, в особенности, культурной областях имеет большое значение в контексте мировых взаимоотношений. Изучение взаимоотношений между азербайджанским искусством исследует конкретные способы формирования азербайджанской культуры, так как искусство Азербайджана было тесно связано с культурой других народов.
Отметим еще один момент, тесно связанный с менталитетом азербайджанского народа: с самого начала истории азербайджанского народа его главными чертами были гуманизм, терпимость к другим народам и религиям, уважения к культуре и традициям других религий. Именно этот аспект привел к открытости азербайджанской культуры, ее пониманию и ассимиляции с творческой цивилизацией персов, арабов, турок и славян.
Исследование взаимодействия азербайджанского искусства с региональной системой культуры является актуальной и важной проблемой современности.
Конкретный путь развития азербайджанского искусства основан на изучении взаимоотношений искусства, а также проведении сравнительного анализа. Актуальность этой точки зрения объясняется также тем, что национальные культуры стали возможны в результате расширения национальных обменов в XVI-XIX веках. В результате, сегодня в 21 веке была выявлена «целостная планетарная система» культуры.
Будущее цивилизации и в то же время развитие Азербайджана зависит от повышения культурного уровня и нравственного прогресса. Поэтому очень актуально изучение опыта культуры, изучение исторической творческой адаптации.
Азербайджан является одним из древнейших источников человеческой цивилизации. Археологические исследования обнаруживают материальные культурные образцы, относящиеся к палеолитическому периоду.
Азербайджанская культура ощутила на себе влияние мировой цивилизации Шумеро-Месопотамии, Малой Азии, Эламской культуры. Процесс
«культурной универсализации» происходил в истории Азербайджана на протяжении многих веков. Другими словами, взаимоотношения культур были настолько активными и важными, что они часто определяли стиль искусства.
Адаптация древних, доисламских традиций к исламской культуре в Азербайджане проходила по пути культурного развития в новых исторических условиях. Позже, в исторической культуре Азербайджана заметно все более существенное сопоставление оседлого этноса с новыми кочевыми тюркскими этносами. Все это способствовало созданию культурных взаимоотношений, новых произведений, новых стилей, направлений.
Следует также отметить как важный фактор взаимные культурно-транзитные отношения с Кавказом, Центральной Азией, Европой, Ираком, Индией, Россией, Восточной Аравией и Византией.
Развитие азербайджанского общества по всем параметрам мировой цивилизации в экономической, политической и, в особенности, культурной областях имеет большое значение в контексте мировых взаимоотношений. Изучение взаимоотношений между азербайджанским искусством исследует конкретные способы формирования азербайджанской культуры, так как искусство Азербайджана было тесно связано с культурой других народов.
Отметим еще один момент, тесно связанный с менталитетом азербайджанского народа: с самого начала истории азербайджанского народа его главными чертами были гуманизм, терпимость к другим народам и религиям, уважения к культуре и традициям других религий. Именно этот аспект привел к открытости азербайджанской культуры, ее пониманию и ассимиляции с творческой цивилизацией персов, арабов, турок и славян.
Исследование взаимодействия азербайджанского искусства с региональной системой культуры является актуальной и важной проблемой современности.
Конкретный путь развития азербайджанского искусства основан на изучении взаимоотношений искусства, а также проведении сравнительного анализа. Актуальность этой точки зрения объясняется также тем, что национальные культуры стали возможны в результате расширения национальных обменов в XVI-XIX веках. В результате, сегодня в 21 веке была выявлена «целостная планетарная система» культуры.
Будущее цивилизации и в то же время развитие Азербайджана зависит от повышения культурного уровня и нравственного прогресса. Поэтому очень актуально изучение опыта культуры, изучение исторической творческой адаптации.
Азербайджан является одним из древнейших источников человеческой цивилизации. Археологические исследования обнаруживают материальные культурные образцы, относящиеся к палеолитическому периоду.
Азербайджанская культура ощутила на себе влияние мировой цивилизации Шумеро-Месопотамии, Малой Азии, Эламской культуры. Процесс
«культурной универсализации» происходил в истории Азербайджана на протяжении многих веков. Другими словами, взаимоотношения культур были настолько активными и важными, что они часто определяли стиль искусства.
Адаптация древних, доисламских традиций к исламской культуре в Азербайджане проходила по пути культурного развития в новых исторических условиях. Позже, в исторической культуре Азербайджана заметно все более существенное сопоставление оседлого этноса с новыми кочевыми тюркскими этносами. Все это способствовало созданию культурных взаимоотношений, новых произведений, новых стилей, направлений.
Следует также отметить как важный фактор взаимные культурно-транзитные отношения с Кавказом, Центральной Азией, Европой, Ираком, Индией, Россией, Восточной Аравией и Византией.
Məlumdur ki, xalqın mədəniyyəti nə qədər yüksək olarsa, onun incəsənəti də digər xalqlar ilə daha fəal qarşılıqlı əlaqədə olar.
Dünya sivilizasiyasının bütün parametrləri boyu Azərbaycan cəmiyyətinin – iqtisadi, siyasi və xüsusən, mədəni sahələrdə inkişafı qarşılıqlı əlaqələr kontekstində böyük məna kəsb edir. Azərbaycan xalq incəsənətinin qarşılıqlı əlaqələrinin öyrənilməsi Azərbaycan mədəniyyətinin formalaşmasının konkret yollarını araşdırır, çünki Azərbaycan incəsənəti digər xalqların mədəniyyəti ilə sıx əlaqədə təşəkkül tapmışdır.
Azərbaycan xalqının mentaliteti ilə sıx əlaqədə olan daha bir məqamı qeyd edək. Azərbaycan xalqının tarixinin başlanğıcından insanpərvərlik, başqa xalqlara, digər din nümayəndələrinə qarşı dözümlülük, başqa dinlərə məxsus xalqların mədəniyyətinə, ənənəsinə hörmət onun əsas xüsusiyyəti idi. Məhz bu cəhət Azərbaycan mədəniyyətinin açıqlığına, onun bir çox əsrlər boyu əlaqədə olduğu fars, ərəb, türk, slavyan yaradıcılıq sivilizasiyasını dərk etməsinə və assimilyasiyasına səbəb olmuşdur.
Azərbaycan incəsənətinin regional mədəniyyət sistemləri ilə qarşılıqlı təsir səpkisində tədqiqi müasir dövrdə həm aktual, həm də vacib problemdir.
Azərbaycan incəsənətinin konkret inkişaf yolu incəsənətin əlaqələrinin tədqiqi, həmçinin müqayisəli təhlilin realizə olunması əsasında baş verir. Bu mülahizənin aktuallığı həm də onunla izah olunur ki, milli mədəniyyətlər XVI – XIX əsrlərdə milli mübadilələrin, xüsusən genişlənməsi nəticəsində mümkün olmuşdur. Nəticədə bu gün – XXI əsrdə mədəniyyətin “bütöv planetar sistemi” müəyyənləşmişdir.
Sivilizasiyanın gələcəyi və eyni zamanda, Azərbaycanın da inkişafı mədəni səviyyənin, mənəvi tərəqqinin yüksəlişindən asılıdır. Odur ki, mədəni təcrübənin öyrənilməsi, yaradıcılığın tarixi qanunauyğunluqlarının tədqiqi çox aktualdır.
Azərbaycan bəşəri sivilizasiyanın qədim mənbələrindən biridir. Arxeoloji tədqiqatlar mustye və paleolit dövrünə aid olan maddi mədəni nümunələri aşkarlayır. Azərbaycan mədəniyyəti öz üzərində dünya sivilizasiyasının – Şumer-Mesopotamiya, Kiçik Asiya, Elam mədəniyyətlərinin təsirini hiss edib. Bir çox əsrlər ərzində Azərbaycan tarixində “mədəni universallaşma” prosesi baş verib.
Başqa sözlə desək, mədəniyyətlərin qarşılıqlı əlaqələri o qədər fəal və əhəmiyyətli idi ki, əksər halda incəsənətin üslubunu müəyyənləşdirirdi.
Azərbaycanda qədim, islamaqədərki ənənənin İslam mədəniyyətinə uyğunlaşması yeni tarixi şəraitdə mədəni inkişaf yolu ilə gedirdi. Daha sonra isə Azərbaycanın tarixi mədəniyyətində oturaq etnosun yeni köçəri türk etnosları ilə daha artıq əsaslı qarşılaşması nəzərə çarpır. Bütün bunlar incəsənətin qarşılıqlı əlaqələri, yeni əsərlərin, yeni üslubların, cərəyanların təşəkkülünə imkan yaradırdı.
Eyni zamanda, Qafqaz, Mərkəzi Asiya, Avropa, İraq, Hindistan, Rusiya, Şərqi Ərəbistan və Bizans Dövləti ilə qarşılıqlı mədəni tranzit əlaqələri vacib faktor kimi qeyd edilməlidir.
Dünya sivilizasiyasının bütün parametrləri boyu Azərbaycan cəmiyyətinin – iqtisadi, siyasi və xüsusən, mədəni sahələrdə inkişafı qarşılıqlı əlaqələr kontekstində böyük məna kəsb edir. Azərbaycan xalq incəsənətinin qarşılıqlı əlaqələrinin öyrənilməsi Azərbaycan mədəniyyətinin formalaşmasının konkret yollarını araşdırır, çünki Azərbaycan incəsənəti digər xalqların mədəniyyəti ilə sıx əlaqədə təşəkkül tapmışdır.
Azərbaycan xalqının mentaliteti ilə sıx əlaqədə olan daha bir məqamı qeyd edək. Azərbaycan xalqının tarixinin başlanğıcından insanpərvərlik, başqa xalqlara, digər din nümayəndələrinə qarşı dözümlülük, başqa dinlərə məxsus xalqların mədəniyyətinə, ənənəsinə hörmət onun əsas xüsusiyyəti idi. Məhz bu cəhət Azərbaycan mədəniyyətinin açıqlığına, onun bir çox əsrlər boyu əlaqədə olduğu fars, ərəb, türk, slavyan yaradıcılıq sivilizasiyasını dərk etməsinə və assimilyasiyasına səbəb olmuşdur.
Azərbaycan incəsənətinin regional mədəniyyət sistemləri ilə qarşılıqlı təsir səpkisində tədqiqi müasir dövrdə həm aktual, həm də vacib problemdir.
Azərbaycan incəsənətinin konkret inkişaf yolu incəsənətin əlaqələrinin tədqiqi, həmçinin müqayisəli təhlilin realizə olunması əsasında baş verir. Bu mülahizənin aktuallığı həm də onunla izah olunur ki, milli mədəniyyətlər XVI – XIX əsrlərdə milli mübadilələrin, xüsusən genişlənməsi nəticəsində mümkün olmuşdur. Nəticədə bu gün – XXI əsrdə mədəniyyətin “bütöv planetar sistemi” müəyyənləşmişdir.
Sivilizasiyanın gələcəyi və eyni zamanda, Azərbaycanın da inkişafı mədəni səviyyənin, mənəvi tərəqqinin yüksəlişindən asılıdır. Odur ki, mədəni təcrübənin öyrənilməsi, yaradıcılığın tarixi qanunauyğunluqlarının tədqiqi çox aktualdır.
Azərbaycan bəşəri sivilizasiyanın qədim mənbələrindən biridir. Arxeoloji tədqiqatlar mustye və paleolit dövrünə aid olan maddi mədəni nümunələri aşkarlayır. Azərbaycan mədəniyyəti öz üzərində dünya sivilizasiyasının – Şumer-Mesopotamiya, Kiçik Asiya, Elam mədəniyyətlərinin təsirini hiss edib. Bir çox əsrlər ərzində Azərbaycan tarixində “mədəni universallaşma” prosesi baş verib.
Başqa sözlə desək, mədəniyyətlərin qarşılıqlı əlaqələri o qədər fəal və əhəmiyyətli idi ki, əksər halda incəsənətin üslubunu müəyyənləşdirirdi.
Azərbaycanda qədim, islamaqədərki ənənənin İslam mədəniyyətinə uyğunlaşması yeni tarixi şəraitdə mədəni inkişaf yolu ilə gedirdi. Daha sonra isə Azərbaycanın tarixi mədəniyyətində oturaq etnosun yeni köçəri türk etnosları ilə daha artıq əsaslı qarşılaşması nəzərə çarpır. Bütün bunlar incəsənətin qarşılıqlı əlaqələri, yeni əsərlərin, yeni üslubların, cərəyanların təşəkkülünə imkan yaradırdı.
Eyni zamanda, Qafqaz, Mərkəzi Asiya, Avropa, İraq, Hindistan, Rusiya, Şərqi Ərəbistan və Bizans Dövləti ilə qarşılıqlı mədəni tranzit əlaqələri vacib faktor kimi qeyd edilməlidir.
It is known that the higher the culture of a people, the greater is its interaction and influence of art with other nations.
By all parameters of the world civilization, the development of Azerbaijani society in the economic, political and, in particular, cultural areas is of great importance in the context of global relations.
The study of the relationship between Azerbaijani art explores the specific ways of forming Azerbaijani culture, since the art of Azerbaijan was closely connected with the culture of other peoples.
Let us note another point that is closely related to the mentality of the Azerbaijani people: from the very beginning of the history of the Azerbaijani people, humanism, tolerance for other peoples and religions was the main feature of respect for the culture and traditions of other religions.
This aspect has led to the openness of Azerbaijani culture, its understanding and assimilation of the creative civilization of the Persians, Arabs, Turks and Slavs. The study of the interaction of Azerbaijani art with the regional culture system is an urgent and important problem of our time.
The specific path of development of Azerbaijani art is based on the study of the relationship of art, as well as a comparative analysis.
The relevance of this point of view is also explained by the fact that national cultures became possible as a result of the expansion of national exchanges in the 16th-19th centuries. As a result, today in the 21st century “the entire planetary system of culture” was revealed.
The future of civilization and at the same time the development of Azerbaijan depends on raising the cultural level and moral progress. Therefore, the study of the experience of culture, the study of historical creative adaptation is very important.
Azerbaijan is one of the oldest sources of human civilization. Archaeological research reveals material cultural samples from the Paleolithic period.
Azerbaijani culture felt the influence of world civilization SumerMesopotamia, Asia Minor, Elam culture. The process of “cultural universality” occurred in the history of Azerbaijan over many centuries. In other words, therelationship of cultures was so active and important that they often defined the style of art.
In Azerbaijan the adaptation of the ancient, pre-Islamic tradition to Islamic culture was going on the way of cultural development in the new historical conditions. Later, in historical culture of Azerbaijan it is noticeable in important coincidence of the settled ethnos with new nomadic Turkic ethnoses. All of it promoted the creation of cultural interrelation, new works, new styles and directions.
Mutual cultural and international relations with the Caucasus, Central Asia, Europe, Iraq, India, Russia, Eastern Arabia and Byzantine should also be noted as important factors.
By all parameters of the world civilization, the development of Azerbaijani society in the economic, political and, in particular, cultural areas is of great importance in the context of global relations.
The study of the relationship between Azerbaijani art explores the specific ways of forming Azerbaijani culture, since the art of Azerbaijan was closely connected with the culture of other peoples.
Let us note another point that is closely related to the mentality of the Azerbaijani people: from the very beginning of the history of the Azerbaijani people, humanism, tolerance for other peoples and religions was the main feature of respect for the culture and traditions of other religions.
This aspect has led to the openness of Azerbaijani culture, its understanding and assimilation of the creative civilization of the Persians, Arabs, Turks and Slavs. The study of the interaction of Azerbaijani art with the regional culture system is an urgent and important problem of our time.
The specific path of development of Azerbaijani art is based on the study of the relationship of art, as well as a comparative analysis.
The relevance of this point of view is also explained by the fact that national cultures became possible as a result of the expansion of national exchanges in the 16th-19th centuries. As a result, today in the 21st century “the entire planetary system of culture” was revealed.
The future of civilization and at the same time the development of Azerbaijan depends on raising the cultural level and moral progress. Therefore, the study of the experience of culture, the study of historical creative adaptation is very important.
Azerbaijan is one of the oldest sources of human civilization. Archaeological research reveals material cultural samples from the Paleolithic period.
Azerbaijani culture felt the influence of world civilization SumerMesopotamia, Asia Minor, Elam culture. The process of “cultural universality” occurred in the history of Azerbaijan over many centuries. In other words, therelationship of cultures was so active and important that they often defined the style of art.
In Azerbaijan the adaptation of the ancient, pre-Islamic tradition to Islamic culture was going on the way of cultural development in the new historical conditions. Later, in historical culture of Azerbaijan it is noticeable in important coincidence of the settled ethnos with new nomadic Turkic ethnoses. All of it promoted the creation of cultural interrelation, new works, new styles and directions.
Mutual cultural and international relations with the Caucasus, Central Asia, Europe, Iraq, India, Russia, Eastern Arabia and Byzantine should also be noted as important factors.