A.Aghaoghlu – A Great Turkish Patriot Ə.B.Ağaoğlu – Böyük Türk Fədaisi А.Агаоглу – Великий Тюркский Патриот
Abstract
Ahmad Aghaoghlu is a great thinker, enlightener and brave militant who wrote his works in France and Azerbaijan late 19th century, and in Turkey after 1909 of the 20th century. This polymath personality who was also known with being directly bound up with the social and political lives of his nation, in addition to being the author of works having a great impact on social processes, is an outstanding thinker, in addition to being a trustworthy and courageous person who stayed loyal to his firm belief throughout his entire activity.
He started to struggle by basing on the national and political awareness-raising in the period when Tsarist Russia was oppressing the Azerbaijani nation and breaching their rights as well as occupying their lands. Continuing his activity as a publicist in the national press, he opened newspapers and raised social, religious and national problems of the society, by writing articles on the pages of those newspapers. He did immeasurable works for both the Azerbaijani and Turkish societies also after leaving for Turkey. One of these works was to develop the national thought in the public consciousness in the political histories of Azerbaijan and Turkey as well as the Turkic world. The contours of the future Turkish society was being drawn thanks to his joint political activity together with the leading figures of Turkey’s national movement, such as intellectuals Ziya Gokalp, Yusif Akchura, Anvar and Talat Pashas and others.
In my article, I try to study the works of Ahmad Aghaoghlu, written in Turkey, and to draw attention to the points determining his place and role inthe political life of Azerbaijan. I also discuss that he was a reformative and open-minded intellectual in his works that he wrote in Turkey and in his social and political activities in Turkey, who was saying his words openly, struggling for the interests of the society and keeping the nationality high above everything, and also highlight his struggles to form this model of intellectuals in his works.
He started to struggle by basing on the national and political awareness-raising in the period when Tsarist Russia was oppressing the Azerbaijani nation and breaching their rights as well as occupying their lands. Continuing his activity as a publicist in the national press, he opened newspapers and raised social, religious and national problems of the society, by writing articles on the pages of those newspapers. He did immeasurable works for both the Azerbaijani and Turkish societies also after leaving for Turkey. One of these works was to develop the national thought in the public consciousness in the political histories of Azerbaijan and Turkey as well as the Turkic world. The contours of the future Turkish society was being drawn thanks to his joint political activity together with the leading figures of Turkey’s national movement, such as intellectuals Ziya Gokalp, Yusif Akchura, Anvar and Talat Pashas and others.
In my article, I try to study the works of Ahmad Aghaoghlu, written in Turkey, and to draw attention to the points determining his place and role inthe political life of Azerbaijan. I also discuss that he was a reformative and open-minded intellectual in his works that he wrote in Turkey and in his social and political activities in Turkey, who was saying his words openly, struggling for the interests of the society and keeping the nationality high above everything, and also highlight his struggles to form this model of intellectuals in his works.
Əhməd bəy Ağaoğlu XIX əsrin sonlarında Fransa və Azərbaycanda, XX əsrin 1909-cu ilindən sonra isə Türkiyədə yazıb-yaradan fikir nəhəngi, maarifçi, cəsur mübarizə adamıdır. Əsərlərinin ictimai proseslərə böyük təsir gücü olmaqla yanaşı, həm də xalqının ictimai-siyasi həyatı ilə birbaşa bağlı olması ilə tanınan bu ensiklopedik şəxsiyyət bütün fəaliyyəti boyu əqidəsinə sadiq qalan sözübütöv, mərd insan olmaqla yanaşı, həm də möhtəşəm bir mütəfəkkirdir.
O, Çar Rusiyasının Azərbaycan xalqını əzdiyi, haqq və hüquqlarını tapdaladığı, torpaqlarını işğal etdiyi bir zamanda, milli və siyasi maarifçiliyi əsas götürərək mübarizəyə başlayır. Publisist kimi fəaliyyətini milli mətbuatda davam etdirərək qəzetlər açır və bu qəzetlərdə məqalələrlə çıxış edərək cəmiyyəti məşğul edən ictimai, dini, milli problemlər qaldırırdı. Türkiyəyə getdikdən sonra da həm Azərbaycan, həm də Türkiyə cəmiyyəti üçün ölçüyəgəlməz dərəcədə işlər görmüşdür. Bu işlərdən biri Azərbaycan və Türkiyə, eləcə də Türk dünyası siyasi tarixində xalqın şüurunda milli düşüncəni inkişaf etdirmək idi. Onun Türkiyə Milli Hərəkatının öndə gedən simaları – Ziya Göyalp, Yusif Akçura,
Ənvər və Tələt paşalar və s. kimi ziyalıları ilə birgə siyasi fəaliyyəti sayəsində gələcək Türkiyə cəmiyyətinin konturları cızılırdı.
Məqaləmdə Əhməd bəyin Türkiyə yaradıcılığının öyrənilməsi, eyni zamanda, onun Azərbaycan siyasi həyatındakı yerini və rolunu müəyyənləşdirən məqamlara diqqət çəkməyə çalışmışam. Onun Türkiyədə yaşadığı və yazdığı əsərlərində, ictimai-siyasi fəaliyyətində islahatçı, obyektiv, sözünü açıq deyən, cəmiyyətin çıxarıları üçün çalışan, vətəndaşlığı hər şeydən üstün tutan bir ziyalı olması və əsərlərində də bu cür ziyalı tipinin formalaşması üçün etdiyi mücadilələrə toxunmuşam.
O, Çar Rusiyasının Azərbaycan xalqını əzdiyi, haqq və hüquqlarını tapdaladığı, torpaqlarını işğal etdiyi bir zamanda, milli və siyasi maarifçiliyi əsas götürərək mübarizəyə başlayır. Publisist kimi fəaliyyətini milli mətbuatda davam etdirərək qəzetlər açır və bu qəzetlərdə məqalələrlə çıxış edərək cəmiyyəti məşğul edən ictimai, dini, milli problemlər qaldırırdı. Türkiyəyə getdikdən sonra da həm Azərbaycan, həm də Türkiyə cəmiyyəti üçün ölçüyəgəlməz dərəcədə işlər görmüşdür. Bu işlərdən biri Azərbaycan və Türkiyə, eləcə də Türk dünyası siyasi tarixində xalqın şüurunda milli düşüncəni inkişaf etdirmək idi. Onun Türkiyə Milli Hərəkatının öndə gedən simaları – Ziya Göyalp, Yusif Akçura,
Ənvər və Tələt paşalar və s. kimi ziyalıları ilə birgə siyasi fəaliyyəti sayəsində gələcək Türkiyə cəmiyyətinin konturları cızılırdı.
Məqaləmdə Əhməd bəyin Türkiyə yaradıcılığının öyrənilməsi, eyni zamanda, onun Azərbaycan siyasi həyatındakı yerini və rolunu müəyyənləşdirən məqamlara diqqət çəkməyə çalışmışam. Onun Türkiyədə yaşadığı və yazdığı əsərlərində, ictimai-siyasi fəaliyyətində islahatçı, obyektiv, sözünü açıq deyən, cəmiyyətin çıxarıları üçün çalışan, vətəndaşlığı hər şeydən üstün tutan bir ziyalı olması və əsərlərində də bu cür ziyalı tipinin formalaşması üçün etdiyi mücadilələrə toxunmuşam.
Keywords:
Ahmad Aghaoghlu, France, Azerbaijan, Publicism, Activity, Turkey, National Movement
Əhməd Bəy Ağaoğlu, Fransa, Azərbaycan, Publisistika, Fəaliyyət, Türkiyə, Milli Hərəkat
References
- Ağaoğlu Ə. (2007). Seçilmiş əsərləri. Bakı: Şərq-Qərb, (392 s.).
- Ağaoğlu S. (2008). Hekayələr, memuarlar. Bakı: Ozan, (352 s.).
- Akalın G. (2004). Türk düşüncə və siyasi həyatında Əhməd Ağaoğlu. Bakı: Az.ATAM, (164 s.).
- Mehmetzade Mirza Bala. (1991). Milli Azerbaycan Hareketi. Ankara.
- Mirəhmədov Ə. (2014). Əhməd bəy Ağaoğlu. Bakı: Ərgünəş, (264 s.).
- Quliyev V. (2007). Əhməd Ağaoğlu // Ə. Ağaoğlu. Seçilmiş əsərləri. Bakı: Şərq-Qərb, (səh. 3-15).
- Özcan Ufuk. (2002). Ahmеt Ağaоğlu vе rоl dеğişikliği: yüzyıl Dönümündе Batıcı bir Aydın, Dоnkişоt Yayınеvi, İstanbul, (316 s.).