Ahmet Ağaoğlu Düşüncesinde Kadın Hürriyeti Ahmet Ağaoğlu Düşüncesinde Kadın Hürriyeti
Abstract
Türk düşünce tarihinde önemli yer işgal eden Ahmet Bey Ağaoğlu Azerbaycan’da milli mefkûrenin gelişimi ve kimlik mücadelesinde önemli rol oynamış fikir adamlarındandır. Mücadele ve düşünce hayatının bir kısmını Azerbaycan’da yaşamış, diğer kısmını Türkiye’de devam ettirmiş Ahmet Bey Ağaoğlu her iki ülkenin siyasi ve düşünsel hayatında derin iz bırakmıştır. Ağaoğlu hukukçu, milletvekili, siyasetçi, yazar, gazeteci, müsteşrik, tenkitçi, üniversite hocası olarak görev yapsa da her şeyden önce bir düşünce insanıdır.
Siyasi olayların merkezinde yer alan bir figür olmasına rağmen Ahmet Bey Ağaoğlu, ilke ve görüşlerine sadık birisi olarak siyasi kariyer adına hiçbir zaman bu değerlerden vazgeçmemiş, onurlu duruşu ve kararlı tutumuyla mefkûresine sadık bir düşünür olduğunu ispatlamıştır. Bunun yanı sıra Ahmet Bey Ağaoğlu fikirlerinde durağan, dogmatik, bağnaz bir karaktere sahip olmayıp sürekli olarak kendini geliştiren, okuyan, öğrenen ve öğreten bir aydındır. Bu yönüyle, dönemin siyasi ve toplumsal dönüşümlerine paralel olarak düşünce ve hareketlerinde değişim ve evrime açık birisidir. Bu özelliği ile Ahmet Ağaoğlu düşünce tarihimizde; liberal, Batıcı, aynı zamanda Türkçü, Müslüman ve Doğulu kimliğinin renklerini düşünce ve eylemlerinde bütünleştirebilen son derece ilginç bir şahsiyet olarak bilinmektedir.
Ağaoğlu’nun dikkatini çeken konulardan biri İslam dünyasının içinde bulunduğu durumdur. İslam dünyasında önemli sorunlardan biri olan kadın hakları, İslam ve kadın sorunları Ahmet Ağaoğlu’nu yakından ilgilendirmiştir. Değişik yıllarda yazdığı makalelerinde Ağaoğlu kadın meselesini birçok yönüyle ele almış, İslam dünyasında ve genel olarak Doğuda kadınlarla ilgili hukuksuzluk, eğitimsizlik, cehalet, baskı, ötekileştirme vs. sorunları irdelemiş ve toplumun gelişmesi için bu sorunların bertaraf edilmesinin önemine vurgu yapmıştır.
Siyasi olayların merkezinde yer alan bir figür olmasına rağmen Ahmet Bey Ağaoğlu, ilke ve görüşlerine sadık birisi olarak siyasi kariyer adına hiçbir zaman bu değerlerden vazgeçmemiş, onurlu duruşu ve kararlı tutumuyla mefkûresine sadık bir düşünür olduğunu ispatlamıştır. Bunun yanı sıra Ahmet Bey Ağaoğlu fikirlerinde durağan, dogmatik, bağnaz bir karaktere sahip olmayıp sürekli olarak kendini geliştiren, okuyan, öğrenen ve öğreten bir aydındır. Bu yönüyle, dönemin siyasi ve toplumsal dönüşümlerine paralel olarak düşünce ve hareketlerinde değişim ve evrime açık birisidir. Bu özelliği ile Ahmet Ağaoğlu düşünce tarihimizde; liberal, Batıcı, aynı zamanda Türkçü, Müslüman ve Doğulu kimliğinin renklerini düşünce ve eylemlerinde bütünleştirebilen son derece ilginç bir şahsiyet olarak bilinmektedir.
Ağaoğlu’nun dikkatini çeken konulardan biri İslam dünyasının içinde bulunduğu durumdur. İslam dünyasında önemli sorunlardan biri olan kadın hakları, İslam ve kadın sorunları Ahmet Ağaoğlu’nu yakından ilgilendirmiştir. Değişik yıllarda yazdığı makalelerinde Ağaoğlu kadın meselesini birçok yönüyle ele almış, İslam dünyasında ve genel olarak Doğuda kadınlarla ilgili hukuksuzluk, eğitimsizlik, cehalet, baskı, ötekileştirme vs. sorunları irdelemiş ve toplumun gelişmesi için bu sorunların bertaraf edilmesinin önemine vurgu yapmıştır.
Türk düşünce tarihinde önemli yer işgal eden Ahmet Bey Ağaoğlu Azerbaycan’da milli mefkûrenin gelişimi ve kimlik mücadelesinde önemli rol oynamış fikir adamlarındandır. Mücadele ve düşünce hayatının bir kısmını Azerbaycan’da yaşamış, diğer kısmını Türkiye’de devam ettirmiş Ahmet Bey Ağaoğlu her iki ülkenin siyasi ve düşünsel hayatında derin iz bırakmıştır. Ağaoğlu hukukçu, milletvekili, siyasetçi, yazar, gazeteci, müsteşrik, tenkitçi, üniversite hocası olarak görev yapsa da her şeyden önce bir düşünce insanıdır.
Siyasi olayların merkezinde yer alan bir figür olmasına rağmen Ahmet Bey Ağaoğlu, ilke ve görüşlerine sadık birisi olarak siyasi kariyer adına hiçbir zaman bu değerlerden vazgeçmemiş, onurlu duruşu ve kararlı tutumuyla mefkûresine sadık bir düşünür olduğunu ispatlamıştır. Bunun yanı sıra Ahmet Bey Ağaoğlu fikirlerinde durağan, dogmatik, bağnaz bir karaktere sahip olmayıp sürekli olarak kendini geliştiren, okuyan, öğrenen ve öğreten bir aydındır. Bu yönüyle, dönemin siyasi ve toplumsal dönüşümlerine paralel olarak düşünce ve hareketlerinde değişim ve evrime açık birisidir. Bu özelliği ile Ahmet Ağaoğlu düşünce tarihimizde; liberal, Batıcı, aynı zamanda Türkçü, Müslüman ve Doğulu kimliğinin renklerini düşünce ve eylemlerinde bütünleştirebilen son derece ilginç bir şahsiyet olarak bilinmektedir.
Ağaoğlu’nun dikkatini çeken konulardan biri İslam dünyasının içinde bulunduğu durumdur. İslam dünyasında önemli sorunlardan biri olan kadın hakları, İslam ve kadın sorunları Ahmet Ağaoğlu’nu yakından ilgilendirmiştir. Değişik yıllarda yazdığı makalelerinde Ağaoğlu kadın meselesini birçok yönüyle ele almış, İslam dünyasında ve genel olarak Doğuda kadınlarla ilgili hukuksuzluk, eğitimsizlik, cehalet, baskı, ötekileştirme vs. sorunları irdelemiş ve toplumun gelişmesi için bu sorunların bertaraf edilmesinin önemine vurgu yapmıştır.
Siyasi olayların merkezinde yer alan bir figür olmasına rağmen Ahmet Bey Ağaoğlu, ilke ve görüşlerine sadık birisi olarak siyasi kariyer adına hiçbir zaman bu değerlerden vazgeçmemiş, onurlu duruşu ve kararlı tutumuyla mefkûresine sadık bir düşünür olduğunu ispatlamıştır. Bunun yanı sıra Ahmet Bey Ağaoğlu fikirlerinde durağan, dogmatik, bağnaz bir karaktere sahip olmayıp sürekli olarak kendini geliştiren, okuyan, öğrenen ve öğreten bir aydındır. Bu yönüyle, dönemin siyasi ve toplumsal dönüşümlerine paralel olarak düşünce ve hareketlerinde değişim ve evrime açık birisidir. Bu özelliği ile Ahmet Ağaoğlu düşünce tarihimizde; liberal, Batıcı, aynı zamanda Türkçü, Müslüman ve Doğulu kimliğinin renklerini düşünce ve eylemlerinde bütünleştirebilen son derece ilginç bir şahsiyet olarak bilinmektedir.
Ağaoğlu’nun dikkatini çeken konulardan biri İslam dünyasının içinde bulunduğu durumdur. İslam dünyasında önemli sorunlardan biri olan kadın hakları, İslam ve kadın sorunları Ahmet Ağaoğlu’nu yakından ilgilendirmiştir. Değişik yıllarda yazdığı makalelerinde Ağaoğlu kadın meselesini birçok yönüyle ele almış, İslam dünyasında ve genel olarak Doğuda kadınlarla ilgili hukuksuzluk, eğitimsizlik, cehalet, baskı, ötekileştirme vs. sorunları irdelemiş ve toplumun gelişmesi için bu sorunların bertaraf edilmesinin önemine vurgu yapmıştır.
References
- Adıgüzel Sedat, “Tiflis Edebî Muhitinde Molla Nasreddin Dergisi ve Dergide Tartışılan Konular”, Bilig, Bahar / 2007, sayı 41 (ss. 1-21), s. 13.
- Ağaoğlu Ahmet, İslamiyette Kadın (Çev. Hasan Ali Ediz), “Birey ve Toplum Yayıncılık”, Ankara 1985.
- Ağaoğlu Ahmet, Serbest İnsanlar Ülkesinde, Sanayii Nefise Matbaası, İstanbul 1930.
- Akalın Gülsərən, Türk düşüncə və siyasi həyatında Əhməd Ağaoğlu (Cevirəni və nəşrə hazırlayanı:Samirə Məmmədova), AzAtaM, Bakı 2004.
- Asker Ali, “Ahmet Ağaoğlu’nun Hayatı ve Düşünceleri”, Türkiye ile Türk Dünyası Arasında Bir Köprü, Yavuz Akpınar Armağanı (Editörler: Nazim Muradov, Yılmaz Özkaya), Bengü Yayınları, Ankara 2018 (ss. 135-149).
- Asker Ali, “Ahmet Bey Ağaoğlu”, İçinde: Milliyetçilik (Editör: Tevfik Erdem), Otorite Yay., İstanbul 2020 (ss. 784-797).
- Asker Ali, “Mübariz ziyalı və hüquqçu kimi Əhməd bəy Ağaoğlu şəxsiyyəti”, Azərbaycan Şərqşünaslıq Elminin İnkişaf Yolları. Akademik Vasim Məmmədəliye- vin anadan olmasının 70 illiyinə həsr olunmuş Beynəlxaq Elmi Konfransın materi- alları, 27-28 iyun 2013, Bakı 2013 (ss. 624-626).
- Asker Ali, Canan Yıldıran, Duygu Özkan, “Günümüz Penceresinden Ahmet Ağaoğlu ‘İslamiyette Kadın’ Eseri Üzerine Notlar”, II. Uluslararası Sosyal Bilimler Araştırmaları Kongresi, 19-21 Ekim 2017, Bakü, Azerbaycan, Bildiri Kitabı, Ankara 2017 (ss. 40-50).
- Askerova Aynur, “Molla Nasreddin’ Dergisinin Görünmeyen Yüzü: Ömer Faik Numanzâde”, 21. Yüzyılı Nasrettin Hoca ile Anlamak Uluslararası Sempozyum, Akşehir, 8-11 Mayıs 2008, 21. Yüzyılı Nasrettin Hoca İle Anlamak, Ankara 2009 (ss. 105-120).
- Axundzadə Mirzə Fətəli, Əsərləri, Üç cilddə, “Şərq-Qərb”, Bakı 2005. Azerbaycan Parlamentosunun Seneidevriyesi, Yeni Gün, no: 278 (24 Aralık 1919/ 24 Kanunuevvel 1335), s. 4: Azerbaycan Cumhuriyeti Osmanlı Basının- da: 1918-1920 (Gazete Haberleri ve Köşe Yazıları), (Neşre hazırlayanlar: Qiyas Şükürov, Vasif Qafarov), TEAS Press, İstanbul 2018, s. 606.
- Baykara Hüseyin, Azerbaycan’da Yenileşme Hareketleri: XIX. Yüzyıl, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü yayınları: 16, Seri: IV, Sayı: A1, Ankara 1966, s. 156.
- Genceli Mehdi, Azerbaycanlı Şair Mehemmed Hâdi, Ötüken neşriyatı, İstanbul 2011.
- Kayabaş Ebru, “Bir Yavuz Hukukçu”: Ahmet Agaoglu, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt: LXX, S. 1, s. 2012 (ss. 441 - 452).
- Kongre Münasebeti ile”/2, Cumhuriyet, Yıl: 21 Nisan 1935, Sayı: 3925, Sayfa Numarası:3.
- Mert Muhit, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Geçiş Sürecinde Ahmet Ağaoğlu’nun Dinî Düşünceleri,” Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: V, Sayı: 10, 2006/2 (ss. 7-27).
- Mir Cəlal, Hüseynov Firidun, XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatı, “Elm və təhsil”, Bakı 2018.
- Osmanqızı Lalə, Əhmədbəy Ağaoğlunun publisistikası (“Kaspi” qəzetinin materialları əsasında), “Elm və təhsil”, Bakı 2012.
- Özbudun Ergun, Türk Anayasa Hukuku, 18. Basım, Yetkin Yayınları, Ankara 2018, s. 89.
- Özer Sevilay, “Kadınlara Seçme ve Seçilme Hakkı Verilmesinin Türk Kamuoyundaki Yankıları”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: XXIX, Sayı: 85, Mart 2013, (ss. 131-167).
- Peyami Safa, Ahmet Ağaoğlu, Cumhuriyet, 24.05.1939.
- Sakal Fahri, Ahmet Ağaoğlu (1869-1939), Atatürk Ansiklopedisi, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/Ahmet_Ağaoğlu_(1869-1939).
- Süleymanlı Mübariz, “İslamın Elm Və Mədəniyyət Dini Kimi Şərhində Əhməd Ağaoğlunun Mövqeyi”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, Cilt: VII, Sayı 1, İzmir 2007 (ss. 137-141).
- Süleymanova Sevda, Azərbaycanda ictimai-siyasi hərakat (XIX yüzilliyin sonu – XX yüzilliyin əvvəlləri), Azərbaycan Dövlət Kitab Palatası, Bakı 1999.
- Tiken Servet, “Tevfik Fikret ve Hüseyin Cavid’in Şiirlerine Karşılaştırmalı Bir Yaklaşım”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, Sayı: 3/2 2014 (ss. 227-246).
- “Türk Kadınına Verilen Seçme ve Seçilme Hakkı”, Cumhuriyet, Yıl: 06 Aralık 1934, Sayı: 3794, Sayfa Numarası:3.
- “Yeni Nesil Arasında”, Cumhuriyet, Yıl: 16 Ağustos 1934, Sayı: 3692, Sayfa Numarası:3.
- “Yeni Nesil Arasında”, Cumhuriyet, Yıl: 17 Ağustos 1934, Sayı: 3693, Sayfa Numarası:3.
- Yurtsever Abdul Vahap, Mirza Fethali Ahuntzadenin Hayatı ve Eserleri. Azerbaycan Kültür Derneği’nin teşebbüsüyle 18 Mart 1950’de Ankara Dil ve Ta- rih-Coğrafya Fakültesinde verilen konferans, Yeni Cezaevi Matbaası, An- kara 1950.
- Вагабова Эсмира, Культурные процессы в Азербайджане (вторая половина ХIХ - начало ХХ вв.), Издательство, “Avropa”, Баку 2018.
- Топчибашев А., “По поводу открытия в Баку женского русскомусульманского училища”, Каспий, 22 сентября 1901 г.