Ahmet Ağaoğlu’nun Milli Mücadelesi Ahmet Ağaoğlu’nun Milli Mücadelesi
Abstract
Türk sosial-siyasi düşünce tarihinde kendine özgün yeri olan Ahmet Ağaoğlu Doğu ve Batı kültürlerinin ortamında yetişmiş ve faaliyet göstermiştir. Ağaoğlu sadece teorisyen değil, hem de fikirlerini uygulayan, amel sahibi idi. Araştırmacı, hem de propagandacı olan Ağaoğlu aynı zamanda muhteşem yazar olmuştur. Halkının aydınlanması yönünde eşsiz hizmetleri olan Ağaoğlu’nun siyasi gazete yazarlığı toplumun sancılı ve cesaret gerektiren konularına ithaf edilmiştir. Küresel önemli kuramsal içerikli yazıları ile birlikte somut, bölgesel, yerel sorunlara ilişkin çok sayıda yazıların yazarı olan Ağaoğlu Kafkasya’da milli meseleye ait kuramsal mirasa ve pratik faaliyete sahip olmuştur.
Siyasi görüşleri pürüzsüz evrim yolu aşmayan, çelişkili görünen Ağaoğlu belirli zaman ve sürece göre düşüncelerini ifade etmiştir. Türk ve müslüman taraftarı olarak tanınan Ahmet bey milli konudan bahsederken 1905-06 olaylarına kadar Kafkasya’da milli meseleden oldukça tarafsız bahsetmiştir. Ulusal düşmanlığı yaradan zümreni “kulturtregerlər” adlandıran Ağaoğlubu zümrenin içeriğini açıklayarak, onların özgün niteliklerini nitelendirerek, işte onların ayak bastığı yerlerde ulusal düşmanlık tohumu serpildiğini gösteriyor. Bu “entelektüel fanatiklər”in “din” ile, “ırk” ile, “tarihi xatirələr” ile oynaqlaş’dıklarını, sonuçta milliyetçilik meydana getirdiklerini yazıyor. “İyi milliyetçilik” ve “kötü milliyetçilik” definisiyaları ile karşılaştırma yaparak Kafkasya’da sırf “kötü milliyetçiliğin” yer bulduğunu gerektiren faktörleri izah etmiştir. “Kötü milliyetçiliğin” genezis’ı hakkında düşüncelerine Avrupa örneğinde hak kazandırmıştır.
Toplumun sancılı sorunlarını sadece Kafkasya ekseninde değil, tüm müsluman bağlamında gündeme getiren ve çağdaşları ile polemik içerikli yazılarında sadece düşüncelerini söylemekle kalmayıp, öngörülerde bulunuyor, çıkış yolu gösteriyordu. 1905-1906 yılları ermeni-müslüman çatışması Ağaoğlu’nun milli meseleye bakışlarına yeni içerik vermiş oldu. Olayların pasif gözlemcisi olmayan Ağaoğlu süreçlerin düzenleyicisi, arabulucusu misyonundan direnişin teşkiline kadar tutumunu gerçeğe uygun kazandıran kişi olmuştur.
Siyasi görüşleri pürüzsüz evrim yolu aşmayan, çelişkili görünen Ağaoğlu belirli zaman ve sürece göre düşüncelerini ifade etmiştir. Türk ve müslüman taraftarı olarak tanınan Ahmet bey milli konudan bahsederken 1905-06 olaylarına kadar Kafkasya’da milli meseleden oldukça tarafsız bahsetmiştir. Ulusal düşmanlığı yaradan zümreni “kulturtregerlər” adlandıran Ağaoğlubu zümrenin içeriğini açıklayarak, onların özgün niteliklerini nitelendirerek, işte onların ayak bastığı yerlerde ulusal düşmanlık tohumu serpildiğini gösteriyor. Bu “entelektüel fanatiklər”in “din” ile, “ırk” ile, “tarihi xatirələr” ile oynaqlaş’dıklarını, sonuçta milliyetçilik meydana getirdiklerini yazıyor. “İyi milliyetçilik” ve “kötü milliyetçilik” definisiyaları ile karşılaştırma yaparak Kafkasya’da sırf “kötü milliyetçiliğin” yer bulduğunu gerektiren faktörleri izah etmiştir. “Kötü milliyetçiliğin” genezis’ı hakkında düşüncelerine Avrupa örneğinde hak kazandırmıştır.
Toplumun sancılı sorunlarını sadece Kafkasya ekseninde değil, tüm müsluman bağlamında gündeme getiren ve çağdaşları ile polemik içerikli yazılarında sadece düşüncelerini söylemekle kalmayıp, öngörülerde bulunuyor, çıkış yolu gösteriyordu. 1905-1906 yılları ermeni-müslüman çatışması Ağaoğlu’nun milli meseleye bakışlarına yeni içerik vermiş oldu. Olayların pasif gözlemcisi olmayan Ağaoğlu süreçlerin düzenleyicisi, arabulucusu misyonundan direnişin teşkiline kadar tutumunu gerçeğe uygun kazandıran kişi olmuştur.
Türk sosial-siyasi düşünce tarihinde kendine özgün yeri olan Ahmet Ağaoğlu Doğu ve Batı kültürlerinin ortamında yetişmiş ve faaliyet göstermiştir. Ağaoğlu sadece teorisyen değil, hem de fikirlerini uygulayan, amel sahibi idi. Araştırmacı, hem de propagandacı olan Ağaoğlu aynı zamanda muhteşem yazar olmuştur. Halkının aydınlanması yönünde eşsiz hizmetleri olan Ağaoğlu’nun siyasi gazete yazarlığı toplumun sancılı ve cesaret gerektiren konularına ithaf edilmiştir. Küresel önemli kuramsal içerikli yazıları ile birlikte somut, bölgesel, yerel sorunlara ilişkin çok sayıda yazıların yazarı olan Ağaoğlu Kafkasya’da milli meseleye ait kuramsal mirasa ve pratik faaliyete sahip olmuştur.
Siyasi görüşleri pürüzsüz evrim yolu aşmayan, çelişkili görünen Ağaoğlu belirli zaman ve sürece göre düşüncelerini ifade etmiştir. Türk ve müslüman taraftarı olarak tanınan Ahmet bey milli konudan bahsederken 1905-06 olaylarına kadar Kafkasya’da milli meseleden oldukça tarafsız bahsetmiştir. Ulusal düşmanlığı yaradan zümreni “kulturtregerlər” adlandıran Ağaoğlubu zümrenin içeriğini açıklayarak, onların özgün niteliklerini nitelendirerek, işte onların ayak bastığı yerlerde ulusal düşmanlık tohumu serpildiğini gösteriyor. Bu “entelektüel fanatiklər”in “din” ile, “ırk” ile, “tarihi xatirələr” ile oynaqlaş’dıklarını, sonuçta milliyetçilik meydana getirdiklerini yazıyor. “İyi milliyetçilik” ve “kötü milliyetçilik” definisiyaları ile karşılaştırma yaparak Kafkasya’da sırf “kötü milliyetçiliğin” yer bulduğunu gerektiren faktörleri izah etmiştir. “Kötü milliyetçiliğin” genezis’ı hakkında düşüncelerine Avrupa örneğinde hak kazandırmıştır.
Toplumun sancılı sorunlarını sadece Kafkasya ekseninde değil, tüm müsluman bağlamında gündeme getiren ve çağdaşları ile polemik içerikli yazılarında sadece düşüncelerini söylemekle kalmayıp, öngörülerde bulunuyor, çıkış yolu gösteriyordu. 1905-1906 yılları ermeni-müslüman çatışması Ağaoğlu’nun milli meseleye bakışlarına yeni içerik vermiş oldu. Olayların pasif gözlemcisi olmayan Ağaoğlu süreçlerin düzenleyicisi, arabulucusu misyonundan direnişin teşkiline kadar tutumunu gerçeğe uygun kazandıran kişi olmuştur.
Siyasi görüşleri pürüzsüz evrim yolu aşmayan, çelişkili görünen Ağaoğlu belirli zaman ve sürece göre düşüncelerini ifade etmiştir. Türk ve müslüman taraftarı olarak tanınan Ahmet bey milli konudan bahsederken 1905-06 olaylarına kadar Kafkasya’da milli meseleden oldukça tarafsız bahsetmiştir. Ulusal düşmanlığı yaradan zümreni “kulturtregerlər” adlandıran Ağaoğlubu zümrenin içeriğini açıklayarak, onların özgün niteliklerini nitelendirerek, işte onların ayak bastığı yerlerde ulusal düşmanlık tohumu serpildiğini gösteriyor. Bu “entelektüel fanatiklər”in “din” ile, “ırk” ile, “tarihi xatirələr” ile oynaqlaş’dıklarını, sonuçta milliyetçilik meydana getirdiklerini yazıyor. “İyi milliyetçilik” ve “kötü milliyetçilik” definisiyaları ile karşılaştırma yaparak Kafkasya’da sırf “kötü milliyetçiliğin” yer bulduğunu gerektiren faktörleri izah etmiştir. “Kötü milliyetçiliğin” genezis’ı hakkında düşüncelerine Avrupa örneğinde hak kazandırmıştır.
Toplumun sancılı sorunlarını sadece Kafkasya ekseninde değil, tüm müsluman bağlamında gündeme getiren ve çağdaşları ile polemik içerikli yazılarında sadece düşüncelerini söylemekle kalmayıp, öngörülerde bulunuyor, çıkış yolu gösteriyordu. 1905-1906 yılları ermeni-müslüman çatışması Ağaoğlu’nun milli meseleye bakışlarına yeni içerik vermiş oldu. Olayların pasif gözlemcisi olmayan Ağaoğlu süreçlerin düzenleyicisi, arabulucusu misyonundan direnişin teşkiline kadar tutumunu gerçeğe uygun kazandıran kişi olmuştur.
References
- Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası, iki cilddə, Bakı, 2014.
- Cabbarov F. Cənubi Qafqazda erməni ekstremizmi: XIX əsrin ikinci yarısı- XX əsrin əvvəlləri. Bakı, 2018.
- Əhməd bəy Ağaoğlu. Qafqazda milli məsələ. Məqalələr və sənədlər toplusu. / Tərtib edən, ön söz, qeyd və şərhlərin müəllifi F.R. Cabbarov. – Bakı, 2019.