İkinci Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Ahmet Ağaoğlu: “Türk Âlemi” Ve “Üç Medeniyet” Üzerine Bir Muhteva Analizi İkinci Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Ahmet Ağaoğlu: “Türk Âlemi” Ve “Üç Medeniyet” Üzerine Bir Muhteva Analizi
Abstract
Yirminci yüzyılın önemli gazetecilerinden ve siyaset adamlarından biri olan Ağaoğlu Ahmet Bey, Türk milliyetçiliğini de fikrî düzenden fiilî düzene aktarmaya çalışan önemli bir düşünce adamıdır. Ağaoğlu, yetişme döneminde Azerbaycan ve Rusya’da, yüksek öğrenim döneminde Fransa’da, II. Meşrutiyet sonrasında da Osmanlı Devleti’nde bulunmuştur. Bulunduğu ortamlarda karşılaştığı farklı kültürler Ağaoğlu’nun kişiliğini, tutum ve düşüncelerini yoğun olarak etkilemiştir. Özellikle düşünce eğilimlerinin vurgu ve içerikleri zaman içerisinde değişim göstermiştir. Muhteva analizi; metin veya metinler içerisinde araştırmacı tarafından önceden belirlenen kelimelerin veya kavramların varlığını, kullanım sıklığını ve kelimeler arasındaki ilişkileri incelemeyi sağlayan nitel araştırma yöntemidir. Muhteva analizinde; araştırma sorusu belirlendikten sonra belli sınırlarda kalmak kaydıyla metin içerisinde araştırılacak kelimeler tespit edilmektedir. Belirli bir eğilimin simgesi olarak cümle içinde bir anlam kazanan kelime, muhtevanın içindeki anlam birimi olarak en elverişli olan, fakat kullanılabilir kavramlara indirgenmesi bakımından zor olan cümleden çok daha kullanılışlıdır. Bu araştırmada, Ahmet Ağaoğlu’nun Türk Yurdu Mecmuası’nda 1911-1912’de sekiz sıralı makale olarak yayımlanmış “Türk Alemi” ve Malta’da sürgündeyken yazdığı, daha sonra “Üç Medeniyet” adlı kitapta yer bulan makaleleri üzerinde muhteva analizi yapılmıştır. Bunun için öncelikle bahsi geçen makaleler üzerinde yapılan ön çalışmadan simge kelimeler listesi çıkarılarak, incelenen makalelerin ele aldıkları konular tespit edildi. İkinci aşamada ise bilgi teknolojisi ile seçilen kelimelerin frekansları incelendi. Araştırma sonucunda II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e yol alırken Ahmet Ağaoğlu’nun iki farklı dönemde yazdığı makalelerde değindiği en önemli konular belirlenmiştir. Ayrıca çalışma; tarih ve bilgi teknolojileri alanlarını birleştiren disiplinlerarası bir araştırma niteliğindedir.
Yirminci yüzyılın önemli gazetecilerinden ve siyaset adamlarından biri olan Ağaoğlu Ahmet Bey, Türk milliyetçiliğini de fikrî düzenden fiilî düzene aktarmaya çalışan önemli bir düşünce adamıdır. Ağaoğlu, yetişme döneminde Azerbaycan ve Rusya’da, yüksek öğrenim döneminde Fransa’da, II. Meşrutiyet sonrasında da Osmanlı Devleti’nde bulunmuştur. Bulunduğu ortamlarda karşılaştığı farklı kültürler Ağaoğlu’nun kişiliğini, tutum ve düşüncelerini yoğun olarak etkilemiştir. Özellikle düşünce eğilimlerinin vurgu ve içerikleri zaman içerisinde değişim göstermiştir. Muhteva analizi; metin veya metinler içerisinde araştırmacı tarafından önceden belirlenen kelimelerin veya kavramların varlığını, kullanım sıklığını ve kelimeler arasındaki ilişkileri incelemeyi sağlayan nitel araştırma yöntemidir. Muhteva analizinde; araştırma sorusu belirlendikten sonra belli sınırlarda kalmak kaydıyla metin içerisinde araştırılacak kelimeler tespit edilmektedir. Belirli bir eğilimin simgesi olarak cümle içinde bir anlam kazanan kelime, muhtevanın içindeki anlam birimi olarak en elverişli olan, fakat kullanılabilir kavramlara indirgenmesi bakımından zor olan cümleden çok daha kullanılışlıdır. Bu araştırmada, Ahmet Ağaoğlu’nun Türk Yurdu Mecmuası’nda 1911-1912’de sekiz sıralı makale olarak yayımlanmış “Türk Alemi” ve Malta’da sürgündeyken yazdığı, daha sonra “Üç Medeniyet” adlı kitapta yer bulan makaleleri üzerinde muhteva analizi yapılmıştır. Bunun için öncelikle bahsi geçen makaleler üzerinde yapılan ön çalışmadan simge kelimeler listesi çıkarılarak, incelenen makalelerin ele aldıkları konular tespit edildi. İkinci aşamada ise bilgi teknolojisi ile seçilen kelimelerin frekansları incelendi. Araştırma sonucunda II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e yol alırken Ahmet Ağaoğlu’nun iki farklı dönemde yazdığı makalelerde değindiği en önemli konular belirlenmiştir. Ayrıca çalışma; tarih ve bilgi teknolojileri alanlarını birleştiren disiplinlerarası bir araştırma niteliğindedir.
References
- ACUN, Fatma, “Muhteva Analizi Metodu ve Cumhuriyet Tarihi Araştırmala- rında Kullanımı”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, C. 22, S. 1, Ankara 2005, s. 27-50.
- Ahmed AGAYEF, “Türk Âlemi-1”, Türk Yurdu, C. 1, S. 1, İstanbul, 17 Teşrîn-i Sânî 1327, s. 12-17.
- Ahmed AGAYEF, “Türk Âlemi-2”, Türk Yurdu, C. 1, S. 2, İstanbul, 1 Kânûn-ı Evvel 1327, s. 36-42.
- Ahmed AGAYEF, “Türk Âlemi-3”, Türk Yurdu, C. 1, S. 3, İstanbul, 15 Kânûn-ı Evvel 1327, s. 70-74.
- Ahmed AGAYEF, “Türk Âlemi-4”, Türk Yurdu, C. 1, S. 5, İstanbul, 12 Kânûn-ı Sânî 1327, s. 135-139.
- Ahmed AGAYEF, “Türk Âlemi-5”, Türk Yurdu, C. 1, S. 7, İstanbul, 9 Şubat 1327, s. 195-201.
- Ahmed AGAYEF, “Türk Âlemi-6”, Türk Yurdu, C. 1, S. 10, İstanbul, 22 Mart 1328, s. 292-297.
- Ahmed AGAYEF, “Türk Âlemi-7”, Türk Yurdu, C. 2, S. 14, İstanbul, 17 Mayıs 1328, s. 424-428.
- Ahmed AGAYEF, “Türk Âlemi-8”, Türk Yurdu, C. 2, S. 18, İstanbul, 12 Temmuz 1328, s. 545-551.
- AĞAOĞLU, Ahmet, Üç Medeniyet, Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Kültür Yayınları, İstanbul 1972.
- AĞAOĞLU, Samet, Babamın Arkadaşları, İletişim Yayınları, İstanbul 1998.
- AĞAOĞLU, Ahmet, Mütareke ve Sürgün Hatıraları, 2. Baskı, Doğu Kitabevi, Yay. Haz.: Ertan Eğribel-Ufuk Özcan, İstanbul 2013.
- AĞAOĞLU, Ahmet, Serbest Fırka Hatıraları, 3. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul 2018.
- AKÇURA, Yusuf, Türk Yılı 1928, TTK, Haz. A. Tekin, A. Z. İzgöer, Ankara 2009.
- AKÇURA, Yusuf, Türkçülüğün Tarihi, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2015.
- AKÇURAOĞLU, Yusuf, Türkçülük, Toker Yayınları, İstanbul 1990.
- AYDIN, Suavi, Modernleşme ve Milliyetçilik, Gündoğan Yayınları, Ankara 2010.
- BERKES, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, 28. Baskı, YKY, Yay. Haz.: Ahmet Kuyaş, İstanbul 2019.
- BİLGİN, Nuri, Sosyal Bilimlerde İçerik Analizi, 3. Baskı, Siyasal Kitabevi, Ankara 2014.
- BÜYÜKÖZTÜRK, Şener-ÇAKMAK, Ebru Kılıç-AKGÜN, Özcan Erkan-KARADENİZ, Şirin-DEMİREL, Funda, Bilimsel Araştırma Yöntemleri, 23. Baskı, Pegem Akademi, Ankara 2017.
- COŞAR, Simten, “Ahmet Ağaoğlu”, Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce, İletişim Yayınları, C. 7, İstanbul 2005 s. 236-242.
- CRESWELL, John, Nitel Araştırma Yöntemleri, 4. Baskı, Siyasal Kitabevi, Çev. Ed.: Mesut Bütün, Selçuk Beşir Demir, Ankara 2018.
- DÜNDAR, Gülsün, Türkçülüğün Alfabesi, Su Yayınları, İstanbul 1979.
- ERDURAN, Gamze Yıldız-KAYICI, Haluk, “Edirne Mektuplarının Metin Madenciliği Analizi”, VIII. IBANESS, Plovdiv 2018, s. 108-113.
- GEORGEON, François, Türk Milliyetçiliğinin Kökenleri Yusuf Akçura (1876-1935), 3. Baskı, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1999.
- GEORGEON, François, Osmanlı-Türk Modernleşmesi (1900-1930), YKY, Çeviren: Ali Berktay, İstanbul 2006.
- GÖKÇE, Orhan, Klasik ve Nitel İçerik Analizi, Çizgi Kitabevi, Konya 2019.
- KÖSOĞLU, Nevzat, “Türk Milliyetçiliği İdeolojisinin Doğuşu ve Özellikleri”, Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce, 4. Baskı, İletişim Yayınları, C. 4, İstanbul 2009 s. 208-225.
- LEWIS, Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, 3. Baskı, Arkadaş Yayınevi, Ankara 2009.
- MARDİN, Şerif, “Siyasi Fikir Tarihi Çalışmalarında Muhteva Analizi”, Siyasal ve Sosyal Bilimler-Makaleler 2, 13. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul 2016, s. 9-23.
- ORKUN, Hüseyin Namık, Türkçülüğün Tarihi, Kömen Yayınları, İstanbul 1977.
- ÖZCAN, Ufuk, Ahmet Ağaoğlu ve Rol Değişikliği, Donkişot Yayınları, İstanbul 2002.
- ROBSON, Colin, Bilimsel Araştırma Yöntemleri, 2. Baskı, Anı Yayıncılık, Çev. Ed: Şakir Çınkır, Nihan Demirkasımoğlu, Ankara 2017.
- SAKAL, Fahri, Ağaoğlu Ahmed Bey, TTK, Ankara 1999.
- SARINAY, Yusuf, Türk Milliyetçiliğinin Tarihî Gelişimi ve Türk Ocakları, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2008.
- SEFERCİOĞLU, Necmeddin, Türk Ocağı’na Hizmet Edenler, Türk Yurdu Yayınları, Ankara 2004.
- SHISSLER, A. Holly, İki İmparatorluk Arasında Ahmet Ağaoğlu ve Yeni Türkiye, Bilgi Üniversitesi Yayınları, Çev: Taciser Ulaş Belge, İstanbul 2005.
- SOYSAL, A. Gün, “Ahmet Ağaoğlu”, Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce, 7. Baskı, İletişim Yayınları, C. 1, İstanbul 2006, s. 202-207.
- TBMM, TBMM Albümü (1920-2010), TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yayınları, C. 1, Ankara 2010.
- ÜLKEN, Hilmi Ziya, Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, İş Bankası Kültür Yayınları, 13. Basım, İstanbul 2017.
- ÜSTEL, Füsun, İmparatorluktan Ulus-Devlete Türk Milliyetçiliği: Türk Ocakları (1912-1931), 3. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul 2010.
- YILMAZ, Murat, “Ahmet Ağaoğlu”, Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce, 4. Baskı, İletişim Yayınları, C. 3, İstanbul 2007 s. 304-313.
- YÜCE, Nuri, “Ağaoğlu, Ahmet”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 1, İstanbul 1988, s. 464-466.