Ahmet Ağaoğlu’nun Fikrî Gelişim Çizgisi Ahmet Ağaoğlu’nun Fikrî Gelişim Çizgisi
Abstract
Türkçü uyanış ve aydınlanma hareketinin Azerbaycan ve Türkiye’de önde gelen düşünürlerinden olan Ahmet Ağaoğlu, izlenmesi ve hakkında değerlendirme yapılması en zor şahsiyetlerin başında gelir. Bunda kendisinin olağanüstü velut bir yazar olması yanında bu üretkenliğinin sonuçlarına bütünüyle ulaşmadaki güçlüğü de ifade etmek gerekir. Azerbaycan, İran, Rusya, Fransa ve Türkiye başta olmak üzere dünyanın en muhataralı dönemlerine hem siyasi bir figür olarak aktif katılmış hem de yazılarıyla tanıklık etmiş, yol göstermiş çok yönlü biri hakkında bir değerlendirme yaparken onun süratine yetişmek de ciddi bir zorluk oluşturur. Söz konusu bölgeler, dönemler ve hadiseler de onun düşüncelerinin gelişimine doğrudan tesir etmiştir.
Türkçü uyanış ve aydınlanma hareketinin Azerbaycan ve Türkiye’de önde gelen düşünürlerinden olan Ahmet Ağaoğlu, izlenmesi ve hakkında değerlendirme yapılması en zor şahsiyetlerin başında gelir. Bunda kendisinin olağanüstü velut bir yazar olması yanında bu üretkenliğinin sonuçlarına bütünüyle ulaşmadaki güçlüğü de ifade etmek gerekir. Azerbaycan, İran, Rusya, Fransa ve Türkiye başta olmak üzere dünyanın en muhataralı dönemlerine hem siyasi bir figür olarak aktif katılmış hem de yazılarıyla tanıklık etmiş, yol göstermiş çok yönlü biri hakkında bir değerlendirme yaparken onun süratine yetişmek de ciddi bir zorluk oluşturur. Söz konusu bölgeler, dönemler ve hadiseler de onun düşüncelerinin gelişimine doğrudan tesir etmiştir.
References
- A. Holly Shissler, İki İmparatorluk Arasında Ahmet Ağaoğlu ve Yeni Türkiye, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2005.
- Abdullah Gündoğdu, “Türkçülüğe Toplumsal ve İktisadî Muhteva Kazandırma Girişimi Olarak Halkçılık Düşüncesi ve Halka Doğru Mecmuası”, Geç- mişten Günümüze Türkistan Tarihinin Bilinmeyenleri Tarih Bilincine Adanan Bir Ömür Prof. Dr. Abdulkadir Donuk Armağanı, Ötüken Yayınları, İstanbul, 2017, s. 311-328.
- Abdullah Gündoğdu, Gündoğdu, Abdullah, Ümmetten Millete, Ahmet Ağaoğlu’nun Sırat-ı Müstakim ve Sebilürreşad Dergilerindeki Yazı- ları Üzerine Bir İnceleme, IQ Yayıncılık: İstanbul 2007.
- Ahmet Ağaoğlu, Serbest İnsanlar Ülkesinde, Sanayii Nefise Matbaası, İstanbul, 1930.
- Ahmet Ağaoğlu, Serbest Fırka Hatıraları, İletişim Yayınları, İstanbul, 1994.
- Ahmet Ağaoğlu, Üç Medeniyet, Doğu Kitabevi, İstanbul, 2013.
- Ahmet Ağaoğlu, Mütareke ve Sürgün Hatıraları, Haz. E. Eğribel- U. Özcan, Doğu Kitabevi, İstanbul, 2013.
- Ali Haydar Bayat, Hüseyinzâde Ali Bey, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1998.
- Atatürk’ün Sırdaşı Kılıç Ali’nin Anıları, Derleyen Hulûsi Turgut, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2005.
- Fahri Sakal, Ağaoğlu Ahmet Bey, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1999.
- François Georgeon, Türk Milliyetçiliğinin Kökenleri Yusuf Akçura (1876-1935), çev. Alev Er, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 3. baskı, İstanbul, 1999. Halka Doğru Mecmuası, Sayı. 1-3.
- Hüseyin Cahit Yalçın, Tanıdıklarım, Haz. G. Ö. Çakır, Ötüken Yayınları, İstanbul, 2019.
- Nikki Keddie, Cemâleddin Efgânî Siyasi Hayatı, Çev. A. Yalçınkaya, Bedir Yayınları, İstanbul, 1997.
- Niyazi Berkes, “Unutulan adam”, Sosyoloji Konferansları, C.XIV, 1976.
- Samet Ağaoğlu, Babamın Arkadaşları, İletişim Yayınları, İstanbul, 1998.
- Samet Ağaoğlu, Siyasi Günlük, Demokrat Partinin Kuruluşu, İletişim Yayınları, İstanbul, 1993.
- Şevket Süreyya Aydemir, Makedonya’dan Orta Asya’ya Enver Paşa 1908-1914, Cilt 2, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1995.
- Tadeusz Swietochowski, Müslüman Cemaatten Ulusal Kimliğe Rus Azerbaycanı 1905-1920, Tercüme Nuray Mert, Bağlam Yayınları, İstanbul 1988.
- Ufuk Özcan, Ahmet Ağaoğlu ve Rol Değişikliği Yüzyıl Dönümünde Batıcı Bir Aydın, Donkişot Akademi Yayınları, İstanbul, 2002.
- Yusuf Akçura, “Cihan Harbi’nde İştirakimiz ve İstikbalimiz”, Siyaset ve İktisad, s. 15-18.
- Yusuf Akçura, Türk Yılı 1928, Haz. A. Tekin, A. Z. İzgöer, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2009.