Liberalizmin Dayanışma Yanlısı Savunusu: Ahmet Ağaoğlu’nda Durkheim Tesiri Liberalizmin Dayanışma Yanlısı Savunusu: Ahmet Ağaoğlu’nda Durkheim Tesiri

Türk düşünce tarihinde önemli bir yere sahip olan Ahmet Ağaoğlu, Cumhuriyet’in ilanını müteakip siyasi, idari ve fikri bakımdan önemli roller üstlenmiş bir şahsiyettir. Ağaoğlu Ahmet Bey Azerbaycan’da doğmuş, erken dönemlerde Azerbaycan-İran ve İslâm âlemi üzerine imal-i fikir etmiştir. Fransa ve ardından Türkiye’de hayatına devam eden Ahmet Bey Ağaoğlu, Türk siyasi ve entelektüel hayatında derin iz bırakmıştır. Ağaoğlu hukukçu, milletvekili, fıkra yazarı, gazeteci, tenkitçi gibi pek çok sıfatı haizdir. Ahmet Ağaoğlu, her şeyden önce bir fikir adamıdır. Azerbaycan ve Türkiye’nin şartları her daim zaman aydın ile siyaset arasındaki mesafeyi ‘uzaktan merhaba’ halinden öteye taşımaya teşvik etmiş. Bu yüzden Ağaoğlu Ahmet Bey, fikri mesaisinin büyük kısmını siyasete ve cemiyet işlerine ayırmıştır. Zira O, bilfiil siyasetin içinde değilse de, siyasete dair merakı canlı tutan şartlara doğmuş ve siyasete kayıtsız kalamamıştır. O ve çağdaşı pek çok Türk Müslüman aydın için Rusya dâhilinde geleneksel bir cemaat varlığını idame ettirmek izmihlal demekti. Bu yüzden muasırlaşma yolunda Çarlık içerisinde kültürel, siyasi, iktisadi ağırlık oluşturmak ve millet şuuru kazanmak üzere seferber olmuş aydın zümresinin temsilcileri arasında yer almayı tercih etmişti. Bu zümreye hâkim kanaat geleneği sigaya çekmekti. Zira geleneğe bağlı kalmak, hem hâkim siyasal güç karşısında mağlup olmaktan kurtarmayacaktı hem de Türk-Müslüman ahaliyi enformatik-kültürel araçları, iktisadi faaliyeti kullanarak yekpare olmaktan alıkoyacaktı. Türkler için ‘eski hâl muhal, ya yeni hâl veya izmihlal’ idi. Bu minvalde kadın hakları, maarif, neşriyat ve fert ile tecessüm eden yeni bir fert kategorisi ve hayat telakkisi gündeme gelmişti.