Azerbaycan Türklerinin Hükuklarının Müdafieçisi: Ahmet Bey Ağaoğlunun 1905-ci Il St. Petersburg Missiyası
Xülasə
1905-ci ilde ermeni-azerbaycan münakişesi zamanı Ahmet Bey Ağaoğ-lu sadece Azerbaycan Türklerini Ermeni teröründen korumak için yaradılan “Difai” partiyasının kurucusu kimi değil, ayrıca yurddaşlarının hükuklarını metbuatta ve dövlet seviyyesinde müdafie eden millet vekili kimi meşhurlaşmışdır. 1905-ci ilde Ahmet Ağaoğlu Azerbaycan türklerinin maraklarının ifadeçisi kimi iki defe aprel ve sentyabr-oktyabr aylarında hüsusi misyon ile Rusyanın paytahtı St. Petersburg’a sefer etmiştir. Birinci seferi zamanı Ahmet Ağaoğlu Rusya metbuatında milli katliamlar hakkında geniş yazılar derc ettirmiş ve bununla Ermeni tebliğatına güclü zerbe vurmuş ilk Azerbaycan türkü olmuşdur. O, ayrıca gelecekde Ümum Rusya Müslümanlar İttifakının temelini koymuş Azerbaycan ve tatar ictimai hadimlerinin St. Petersburg şeherinde keçirilmiş birge görüşünde de iştirak etmiştir.
1905-ci ilin sentyabr-oktyabr aylarında St. Petersburg’a ikinci seferi zamanı ise Ahmet Ağaoğlu karşısında yeni vacib misyon dayanırdı. Bu dövrde Ermeni sahibkarları ve Kafkasya’dakı Rus hükûmeti Bakü etrafı kentlerin müslüman ehalisini sınır dışı etmek planını hazırlamış ve aynı erazilerde neftli toprakları ele geçirmek istemişler. Bununla elakedar Ahmet Ağaoğlu St. Petersburg’ta keçirilen hükumet müşaviresinde Müslümanların sınır dışı edilmesi planını keskin şekilde pisleyerek, Ermenilerin ifşa etmiştir. Bu mesele ile alakalı o, ayrıca St. Petersburg’ta rus metbuatında geniş makale ile çıhış etmiştir.
1905-ci ilin sentyabr-oktyabr aylarında St. Petersburg’a ikinci seferi zamanı ise Ahmet Ağaoğlu karşısında yeni vacib misyon dayanırdı. Bu dövrde Ermeni sahibkarları ve Kafkasya’dakı Rus hükûmeti Bakü etrafı kentlerin müslüman ehalisini sınır dışı etmek planını hazırlamış ve aynı erazilerde neftli toprakları ele geçirmek istemişler. Bununla elakedar Ahmet Ağaoğlu St. Petersburg’ta keçirilen hükumet müşaviresinde Müslümanların sınır dışı edilmesi planını keskin şekilde pisleyerek, Ermenilerin ifşa etmiştir. Bu mesele ile alakalı o, ayrıca St. Petersburg’ta rus metbuatında geniş makale ile çıhış etmiştir.
Açar sözlər
Ermeni-Azerbaycanlı Münakişesi, Bakü Katliamları, St. Petersburg Müşaviresi, Bakü Kentleri, Deportasiya
Referanslar
- Ağayev A. Tercümeyi-hali-acizanem. / Osmankızı L. Ahmedbey Ağaoğ-lunun publisistikası. Bakı, 2012.
- Azerbaycan Cumhuriyeti’nin Dövlet Tarih Arhivi: fond 484, siyahı 1, iş 47.
- Hecenli C. Tarihi şehsiyyetin tarihi: Alimerdan bey Topçubaşov. Bakı, 2013.
- Rusya Dövlet Tarih Arhivi: fond 560, siyahı 43, iş 236.
- Rusya Dövlet Tarih Arhivi: fond 1276, siyahı 19, iş 36.
- Агаев А. Вынужденный ответ. // «Санкт-Петербургские ведо мос-ти», 11 мая 1905 г., № 114.
- Агаев А. Несправедливое обвинение. // «Новое время», 22 сентября 1905 г., № 10617.
- Агаев А. Правда о бакинских событиях. // «Санкт-Петербургские ведомости», 21 апреля 1905 г., № 97.
- Агаев А. Правда о бакинских событиях. // «Санкт-Петербургские ведомости», 22 апреля 1905 г., № 98.
- «Каспий», 9 апреля 1905 г., № 66.