Ərəb Dilində Termin Yaradıcılığının İnkişaf Mərhələləri və Səciyyəvi Xüsusiyyətləri Stages of Development and Characteristic Features of Creation of Terms in the Arabic Language Этапы развития и характерные особенности терминотворчества в арабском языке
Xülasə
Şübhəsiz ki, terminologiya dilin leksik tərkibinin ən dinamik hissəsi hesab edilir. Məhz yeni terminlərin meydana gəlməsi səbəbindən, bu və ya digər dilin zənginləşməsi və inkişafı baş verir. Buna görə terminşünaslığın nəzəri və praktiki aspektlər baxımından tədqiqi dilçiliyin əsas vəzifələrindəndir. Termin yaradıcılığı sahəsində tədqiqatlar, adətən, tarixi mahiyyət daşıyır və milli terminologiyanın səciyyəvi cəhətlərini üzə çıxarır. Elmi-texniki tərəqqinin sürətli inkişafı qabaqcadan müasir ədəbi dilin terminoloji leksikasının məlumat tutumunun əhatə dairəsini müəyyən edir. Elmi-texniki tərəqqi, adətən, yeni obyektlərin və təzahürlərin qeyd edilməsi üçün xüsusi sözlərin meydana gəlməsi ilə müşayiət olunur.
Məqalədə ərəb terminologiyasının inkişaf tarixi, həmçinin ərəb dilində termin yaradıcılığının səciyyəvi xüsusiyyətləri nəzərdən keçirilir. Mövcud olduğu vaxtdan etibarən, ərəb ədəbi dilinin daim xarici leksemlər hesabına daha da inkişaf etdiyi qeyd olunur. Xüsusilə ərəb termin sisteminin təkmilləşməsinin özünəməxsus xüsusiyyətləri və üsulları təhlilə cəlb olunur. Ərəb terminologiyasının leksikasının daim inkişafda olması və yeni termin vahidləri ilə zənginləşməsi vurğulanır. Bu proses insan fəaliyyətinin əksər sahələrini əhatə edir, günümüzdə isə elm, informatika, yeni texnologiya və kommunikasiyalar sahəsində özünü daha qabarıq şəkildə göstərir. Məqalədə ərəb terminologiyasında sinonimiyanın səbəblərinə və mövcud sinonimlər cərgəsindən ən uyğun variantın seçilməsi zərurətinə də diqqət çəkilir.
Məqalədə ərəb terminologiyasının inkişaf tarixi, həmçinin ərəb dilində termin yaradıcılığının səciyyəvi xüsusiyyətləri nəzərdən keçirilir. Mövcud olduğu vaxtdan etibarən, ərəb ədəbi dilinin daim xarici leksemlər hesabına daha da inkişaf etdiyi qeyd olunur. Xüsusilə ərəb termin sisteminin təkmilləşməsinin özünəməxsus xüsusiyyətləri və üsulları təhlilə cəlb olunur. Ərəb terminologiyasının leksikasının daim inkişafda olması və yeni termin vahidləri ilə zənginləşməsi vurğulanır. Bu proses insan fəaliyyətinin əksər sahələrini əhatə edir, günümüzdə isə elm, informatika, yeni texnologiya və kommunikasiyalar sahəsində özünü daha qabarıq şəkildə göstərir. Məqalədə ərəb terminologiyasında sinonimiyanın səbəblərinə və mövcud sinonimlər cərgəsindən ən uyğun variantın seçilməsi zərurətinə də diqqət çəkilir.
Undoubtedly, terminology is considered the most dynamic part of the lexical composition of the language. It is because of the emergence of new terms a language is enriched and developed. Therefore, the study of terminology in terms of theoretical and practical aspects is one of the main tasks of linguistics. Research in the field of term creation usually has historical significance and reveals the specific features of national terminology. The rapid development of scientific and technological progress predetermines the amount of information content of the terminological vocabulary of the modern literary language. Scientific and technological progress is usually accompanied by the appearance of special words to designate new objects and manifestations.
The article discusses the history of the development of Arabic terminology, as well as the specific features of the creation of terms in the Arabic language. It is noted that since its existence, the Arabic literary language has been constantly developing due to foreign lexemes. In particular, the author analyzes the features and methods of improving the system of Arabic terminology. It is emphasized that the vocabulary of Arabic terminology is constantly evolving and supplemented with new terminological units. This process covers most areas of human activity, and today it is more pronounced in science, computer science, new technologies and communications. The article also drew attention to the reasons for synonymy in Arabic terminology and the need to select the most appropriate option from the list of existing synonyms.
The article discusses the history of the development of Arabic terminology, as well as the specific features of the creation of terms in the Arabic language. It is noted that since its existence, the Arabic literary language has been constantly developing due to foreign lexemes. In particular, the author analyzes the features and methods of improving the system of Arabic terminology. It is emphasized that the vocabulary of Arabic terminology is constantly evolving and supplemented with new terminological units. This process covers most areas of human activity, and today it is more pronounced in science, computer science, new technologies and communications. The article also drew attention to the reasons for synonymy in Arabic terminology and the need to select the most appropriate option from the list of existing synonyms.
Безусловно, терминология считается наиболее динамичной частью лексического состава языка. Именно появление новых терминов способствует обогащению и развитию языка. Поэтому одной из основных задач лингвистики является изучение терминологии с точки зрения теоретических и практических аспектов. Исследования в области терминотворчества, как правило, носят исторический характер и выявляют характерные черты национальной терминологии. Научно-технический прогресс задает масштабы информативности терминологической лексики современного литературного языка. Он, как правило, сопровождается возникновением специальных слов для обозначения новых объектов и явлений.
Статья рассматривает историю развития арабской терминологии, а также характерные особенности терминотворчества в арабском языке. Отмечается, что с момента возникновения, арабский литературный язык непрерывно развивался за счет иностранных лексем. В частности, к анализу привлекаются специфические особенности и методы совершенствования арабской терминологической системы. Подчеркивается, что лексика арабской терминологии неизменно развивается и обогащается за счет новых терминологических единиц. Данный процесс охватывает большинство сфер человеческой деятельности, а в наши дни все более ярко проявляется в области науки, информатики, новых технологий и коммуникаций. Статья также уделяет внимание причинам синонимии в арабской терминологии и необходимости выбора наиболее подходящего варианта из имеющегося ряда синонимов.
Статья рассматривает историю развития арабской терминологии, а также характерные особенности терминотворчества в арабском языке. Отмечается, что с момента возникновения, арабский литературный язык непрерывно развивался за счет иностранных лексем. В частности, к анализу привлекаются специфические особенности и методы совершенствования арабской терминологической системы. Подчеркивается, что лексика арабской терминологии неизменно развивается и обогащается за счет новых терминологических единиц. Данный процесс охватывает большинство сфер человеческой деятельности, а в наши дни все более ярко проявляется в области науки, информатики, новых технологий и коммуникаций. Статья также уделяет внимание причинам синонимии в арабской терминологии и необходимости выбора наиболее подходящего варианта из имеющегося ряда синонимов.
Açar sözlər
ərəb dili, lüğət tərkibi, alınma sözlər, termin, terminologiya, elmi-texniki terminlər
Arabic language, vocabulary, loan words, term, terminology, scientific and technical terms
арабский язык, словарный состав, заимствованные слова, термин, терминология, научно- технические термины
Referanslar
- Babaşlı Məmmədəli. (2019). Qloballaşan dünyada ərəb dilinin artan rolu və potensial imkanları. Azərbaycan İlahiyyat İnstitu- tunun 18 dekabr – Beynəlxalq Ərəb Dili Günü münasibətilə təşkil et- diyi “Azərbaycanda ərəb dilinin tədrisi sahəsində mövcud vəziyyətvə perspektivlər” mövzusunda konfransın materialları. Bakı: Mütərcim. (s.57 -71).
- Ərəbcə-Azərbaycanca lüğət. İki cilddə (2007-2008), Tərtib edən Əliyev Rafiq, Bakı: Şərq-Qərb.
- Qasımov Məmməd. (1973). Azərbaycan dili terminologiya- sının əsasları. Bakı: “Elm” nəşriyyatı.
- Qasımov Məmməd. (1987). “Termin” və “terminologiya” an- layışları barədə. Terminologiya məsələləri. Bakı: “Elm” nəşriyyatı. (s. 5-11).
- Eyvazova Könül. (2015). Ərəb dili terminologiyası sahəsində tədqiqat aparan elmi müəssisələrin fəaliyyəti haqqında. Bakı Dövlət Universiteti İlahiyyat fakültəsinin elmi məcmuəsi, № 23, İyun (Hazi- ran), (s.385-392).
- Məlikov Tərlan. (2013). Ədəbi dilin lüğət tərkibinin neolo- gizmlər hesabına zənginləşməsi. Bakı Dövlət Universiteti İlahiyyat fa- kültəsinin elmi məcmuəsi, №20, Dekabr (Aralık), (s.123-129).
- Məlikov Tərlan. (2016). Ərəb dilində söz və söz birləşmələ- rindən ibarət neologizmlərin meydana gəlməsi. Bakı Dövlət Universi- teti İlahiyyat fakültəsinin elmi məcmuəsi, № 26, Dekabr (Aralık). (s.199-205).
- Səlimov Cəfər. (1982). Müasir Azərbaycan dili. II hissə. Lek- sika., Bakı: “Maarif” nəşriyyatı.
- Tağıyev Valeh. (1969). Ərəb dilində texniki terminlər və on- ların yaranmasının bəzi xüsusiyyətləri. Azərbaycan Dövlət Universite- ti “Elmi əsərlər”, Şərqşünaslıq seriyası, № 1, (s.57-61).
- Xəlilova Təranə. (2017). Terminologiya və terminoloji leksi- ka. Bakı Slavyan Universiteti Humanitar elmlərin öyrənilməsinin ak- tual problemləri, Ali məktəblərarası elmi məqalələr məcmuəsi, 3/2017, (s.47-50).
- Yeni sözlər və yeni mənalar lüğəti. (2016). AMEA Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu, Bakı.
- Aytaç, Bedrettin. (1994). Arap Lehçelerindeki Türkçe Kelimeler, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayın-ları, İstanbul.
- Dağbaşı, Gürkan. (2013). Abbasi Dönemi Çeviri Faaliyetleri. DergiPark, Eskiyeni 27/Güz (s.178-187).
- Daşkıran,Yaşar (2014). Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi. Cilt 14, Sayı 1, (s. 191 -214).
- TDV İslam Ansiklopedisi. (2011). Kavalalı Mehmed Ali Paşa.Cilt. Ankara. (s. 62-65).
- TDV İslam Ansiklopedisi. (2011). Tercüme Hareketleri, Cilt, Ankara. (s.498-504).
- Gedik Sadi, Al BerroShaze. (2016).Türkçe-Arapça Dil İlişkileri Bağlamında Muhammed Hayruddin El-Esedi’nin Halep Ansiklopedi- si Üzerine Bir Değerlendirme. International Journal of Languages’ Education and Teaching, Year 4, Issue 2, August, (p. 314-328).
- Ulukütük, Mehmet. (2010). İslam Düşüncesinde Tercüme Faaliyetleri: Hermeneutik ve Bibliyografik Bir Katkı. İ.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi Güz 2010/ 1(2), (s. 249-288).
- Белкин В.М. (1975). Арабская лексикология. Издательство Московского университета. Mосква.
- Гилева Е.С. (4/2015). К вопросу заимствованийв современном арабском литературном языке экономи-ческой сферы. Журнал «Преподаватель XX век», (с.341-352).
- Мустафаева А.A. (2011). Современная арабская терминология: формирование и проблемыперевода (на материале терминологии информатики). Диссертация на соискание ученой степени доктора фило-софии (Ph.D.) по специальности – Востоковедение. Алматы.
- Надирова Г.Е., Алибаева Ж. (2012). Арабская научная терминология: проблема перевода. Вестник КазНУ им. аль- Фараби. Серия востоковедения. №2 (59), (с.141- 144).
- Эль сабрути Р.Р. (2016). К вопросу о функционировании современной арабской терминологии. Язык и культура. № 3(35), (с.105-116).
- www.arabization.org.ma
- http://e-arabization.com/ar.