Роль пространственного мышления в научно-логическом подходе к исламским узорам İslami naxışlara elmi-məntiqi yanaşmada fəza təfəkkürünün rolu Role of spatial thinking in scientific-logical approach to Islamic ornaments
Аннотация
Орнаменталистика, считающаяся одной из наиболее ценных сфер исламского декоративно-прикладного искусства, является одним из инструментов, который наряду с функциональным измерением придает ему смысловое значение. Принципы создания и построения узоров, применяемые в проектно-дизайнерских работах на любых поверхностях, различаются на основе стилистических характеристик. Наука орнаменталистики, занимающая особое место в исламской культуре, создается на основе научных фактов и подходов.
Человечество всегда было поклонником красоты и его душа находит утешение в красоте. Если не будет красоты, то душа человечества ограничится во тьме материальной сущности. Красота измеряетмя уровнем совершенства. Поэтому вся чувственная красота нацелена на абсолютную красоту, но не может соприкоснуться с ней. Орнаменты, встречающиеся в жизни и исследование которых всегда актуально, основывают принципы своего создания именно на этой теории.
Одним из основных факторов, способствующих красоте декоративно-прикладного искусства, является сочетание художественного совершенства, красоты содержания, глубины идеи и единообразия формы. Красота смысла в исламском творчестве орнамента считается одним из идейно-эстетических условий. Говрят, что у узоров нет самостоятельной жизни. Они должны что-то украсить, придать ему красоту. Конечно же это так. Однако, если узор будет создан на основании всех требуемых правил, то он будет считаться одним из форм, оживляющих произведением искусства. То есть, если создание узоров будет основано на предположении и догадке, то оно потеряет свою гармонию. Именно с этой точки зрения мы представляем более обширный научный подход к орнаментам, украшающим архитектурную или декоративно-прикладную области искусства исламского мира, созданных на основании точных математических правил. Так, в статье с помощью пространственного понимания показана совершенно новая научная теория с точки зрения сверхнаучной интеграции между пространственной геометрией и пространственной химией. Здесь в основном подчеркивается то, что если графические описания упо-
рядочить в желаемом направлении, с соблюдением правила валентности, то можно создать бесконечное количество геометрическо-молекулярных орнаментов. Эти орнаменты могут быть использованы в различных областях. По мере того, как люди изучают принципы молекулярных геометрических орнаментов, создают новые орнаменты, они овладевают секретами науки, признают необходимость единства науки, и по мере того, как понимают семантическую природу орнаментов, они представляют неразрывную связь между точными науками и искусством.
Известно, что в Священной Книге Аллах представляет нам человека как самое почетное создание на земле. Причиной же того, что человек является почетнее всех, является его широкое сознание и мышление. Все люди нуждаются в правильном мышлении. Греческий историк, биограф и философ великий Плутарх сказал, что человек отличается от других существ широтой пространственного мышления. Есть несколько известных типов мышления, в этой же статье говорится об исламских узорах с помощью пространственного мышления, которые стоят превыше всех. Пространственное мышление – это наблюдать за горизонтом, видеть глубину происшествий, видеть божественные знаки, логически понимать увиденное и безвозмездно передавать это другим. Если мышление людей будет правильно сформировано на этом научном пути, то они безошибочно достигнут абсолютной истины и расширят свои знания. Даже если он допустит ошибку на этом пути, он поймет это и попытается ее устранить.
Человечество всегда было поклонником красоты и его душа находит утешение в красоте. Если не будет красоты, то душа человечества ограничится во тьме материальной сущности. Красота измеряетмя уровнем совершенства. Поэтому вся чувственная красота нацелена на абсолютную красоту, но не может соприкоснуться с ней. Орнаменты, встречающиеся в жизни и исследование которых всегда актуально, основывают принципы своего создания именно на этой теории.
Одним из основных факторов, способствующих красоте декоративно-прикладного искусства, является сочетание художественного совершенства, красоты содержания, глубины идеи и единообразия формы. Красота смысла в исламском творчестве орнамента считается одним из идейно-эстетических условий. Говрят, что у узоров нет самостоятельной жизни. Они должны что-то украсить, придать ему красоту. Конечно же это так. Однако, если узор будет создан на основании всех требуемых правил, то он будет считаться одним из форм, оживляющих произведением искусства. То есть, если создание узоров будет основано на предположении и догадке, то оно потеряет свою гармонию. Именно с этой точки зрения мы представляем более обширный научный подход к орнаментам, украшающим архитектурную или декоративно-прикладную области искусства исламского мира, созданных на основании точных математических правил. Так, в статье с помощью пространственного понимания показана совершенно новая научная теория с точки зрения сверхнаучной интеграции между пространственной геометрией и пространственной химией. Здесь в основном подчеркивается то, что если графические описания упо-
рядочить в желаемом направлении, с соблюдением правила валентности, то можно создать бесконечное количество геометрическо-молекулярных орнаментов. Эти орнаменты могут быть использованы в различных областях. По мере того, как люди изучают принципы молекулярных геометрических орнаментов, создают новые орнаменты, они овладевают секретами науки, признают необходимость единства науки, и по мере того, как понимают семантическую природу орнаментов, они представляют неразрывную связь между точными науками и искусством.
Известно, что в Священной Книге Аллах представляет нам человека как самое почетное создание на земле. Причиной же того, что человек является почетнее всех, является его широкое сознание и мышление. Все люди нуждаются в правильном мышлении. Греческий историк, биограф и философ великий Плутарх сказал, что человек отличается от других существ широтой пространственного мышления. Есть несколько известных типов мышления, в этой же статье говорится об исламских узорах с помощью пространственного мышления, которые стоят превыше всех. Пространственное мышление – это наблюдать за горизонтом, видеть глубину происшествий, видеть божественные знаки, логически понимать увиденное и безвозмездно передавать это другим. Если мышление людей будет правильно сформировано на этом научном пути, то они безошибочно достигнут абсолютной истины и расширят свои знания. Даже если он допустит ошибку на этом пути, он поймет это и попытается ее устранить.
İslam dekorativ-tətbiqi sənətinin ən dəyərli sahələrindən biri olan ornamentalistika Azərbaycan incəsənətində funksional ölçüsü ilə yanaşı, məna ölçüsünü qazandıran vasitələrdən biridir. Bütün səthlərdəki tərtibat-dizayn işlərində tətbiq olunan naxışyaratma, ümumi qurulma prinsipləri, üslub xüsusiyyətləri əsasında fərqlidirlər. İslam mədəniyyətində xüsusi yeri olan ornamentalistika elmi faktlar – yanaşmalar əsasında qurulur.
Bəşər həmişə gözəllik təşnəsi olmuş və onun ruhu gözəlliklə rahatlıq tapır. Gözəllik olmasa, bəşər ruhu maddi varlığın qaranlığında məhdudlaşar. Gözəllik kamillik dərəcəsi ilə ölçülür. Ona görə də bütün hissi gözəlliklər mütləq gözəlliyə doğru yönəlir, ancaq ona qovuşa bilmir. Həyatda rast gəlinən araşdırılması hər vaxt aktual olan ornamentlər də elə öz yaranma prinsiplərini məhz bu nəzəriyyə üzərində qurur.
Dekorativ-tətbiqi sənət gözəlliyini şərtləndirən başlıca amillərdən biri də bədii kamillik, məzmun gözəlliyi, ideya dərinliyi və forma təkmilliyinin vəhdətidir. İslami naxış yaradıcılığında isə məna gözəlliyi əsas ideya estetik şərtlərdən biri sayılır. “Naxışların sərbəst həyatı yoxdur” – deyirlər. Onlar nəyisə bəzəməli, ona gözəllık verməlıdir. Söz yox ki, belədir. Ancaq naxış tələb olunan bütün qayda-qanun əsasında yaradılarsa, o, sənət əsərini canlandıran formalardan biri sayılır. Yəni naxışyaratma təxmini, güman, zənn əsasında meydana gələrsə, onun harmoniyası itər. Elə bu baxımdan, məqalədə İslam dünyasının memarlıq, yaxud dekorativ-tətbiqi sənət sahələrini bəzəyən, dəqiq riyazi qaydalar əsasında yaranan ornamentlərə daha əhatəli olaraq elmi yanaşma təqdim edirik. Belə ki, məqalədə fəza həndəsəsi və fəza kimyası arasındakı elmlərüstü inteqrasiya baxımından, fəza təfəkkürürün köməyi ilə fərqli, tam yeni elmi nəzəriyyə göstərilir. Burada, əsasən, qeyd edilir ki, qrafiki təsvirləri istənilən istiqamətdə valentlik qaydası gözlənilməklə yan-yana düzdükdə, sonsuz sayda həndəsi-molekulyar ornamentlər yaratmaq mümkündür. Bu ornamentlərin tətbiq sahələri müxtəlif ola bilər. İnsanlar molekulyar həndəsi ornamentlərin yaranma prinsiplərini öyrəndikcə, yenilərini yaratdıqca, elmin sirlərinə yiyələnir, elmlərin vəhdətdə olduğu zərurətini duyur, ornamentlərin semantik mahiyyətinə vardıqca, dəqiq elmlərlə incəsənətin ayrılmaz əlaqəsini təsəvvür edir.
Məlumdur ki, Allah Müqəddəs Kitabda insanı ən şərəfli məxluq kimi tanıtmışdır. İnsanın şərəfli olmasına səbəb isə onun geniş düşüncə və təfəkkürüdür.
Bütün insanların düzgün təfəkkürə ehtiyacı vardır. Yunan tarixçisi, bioqrafı və filosofu böyük Plitarx deyirdi ki, insan digər canlılardan fəza təfəkkürünün genişliyi ilə fərqlənir.
Təfəkkürün bir neçə məlum növü vardır ki, bu məqalədə də onlardan ən ucada duran fəza təfəkkürünün köməyi ilə islami naxışlardan söz açılır. Fəza təfəkkürü – zahirdən batini seyr etmək, hadisənin dərinliyini və onda İlahi nişanələri görmək, gördüklərini əhatəli olaraq məntiqi qavramaq və başqalarına təmənnasız ötürməkdir. Bu elmi yolda insanların təfəkkürü düzgün formalaşarsa, onlar mütləq həqiqətə nöqsansız çatar, elmini artıra bilər. Hətta bu yolda bir yanlışlığa yol verilərsə, onu başa düşər və aradan qaldırmağa çalışar.
Bəşər həmişə gözəllik təşnəsi olmuş və onun ruhu gözəlliklə rahatlıq tapır. Gözəllik olmasa, bəşər ruhu maddi varlığın qaranlığında məhdudlaşar. Gözəllik kamillik dərəcəsi ilə ölçülür. Ona görə də bütün hissi gözəlliklər mütləq gözəlliyə doğru yönəlir, ancaq ona qovuşa bilmir. Həyatda rast gəlinən araşdırılması hər vaxt aktual olan ornamentlər də elə öz yaranma prinsiplərini məhz bu nəzəriyyə üzərində qurur.
Dekorativ-tətbiqi sənət gözəlliyini şərtləndirən başlıca amillərdən biri də bədii kamillik, məzmun gözəlliyi, ideya dərinliyi və forma təkmilliyinin vəhdətidir. İslami naxış yaradıcılığında isə məna gözəlliyi əsas ideya estetik şərtlərdən biri sayılır. “Naxışların sərbəst həyatı yoxdur” – deyirlər. Onlar nəyisə bəzəməli, ona gözəllık verməlıdir. Söz yox ki, belədir. Ancaq naxış tələb olunan bütün qayda-qanun əsasında yaradılarsa, o, sənət əsərini canlandıran formalardan biri sayılır. Yəni naxışyaratma təxmini, güman, zənn əsasında meydana gələrsə, onun harmoniyası itər. Elə bu baxımdan, məqalədə İslam dünyasının memarlıq, yaxud dekorativ-tətbiqi sənət sahələrini bəzəyən, dəqiq riyazi qaydalar əsasında yaranan ornamentlərə daha əhatəli olaraq elmi yanaşma təqdim edirik. Belə ki, məqalədə fəza həndəsəsi və fəza kimyası arasındakı elmlərüstü inteqrasiya baxımından, fəza təfəkkürürün köməyi ilə fərqli, tam yeni elmi nəzəriyyə göstərilir. Burada, əsasən, qeyd edilir ki, qrafiki təsvirləri istənilən istiqamətdə valentlik qaydası gözlənilməklə yan-yana düzdükdə, sonsuz sayda həndəsi-molekulyar ornamentlər yaratmaq mümkündür. Bu ornamentlərin tətbiq sahələri müxtəlif ola bilər. İnsanlar molekulyar həndəsi ornamentlərin yaranma prinsiplərini öyrəndikcə, yenilərini yaratdıqca, elmin sirlərinə yiyələnir, elmlərin vəhdətdə olduğu zərurətini duyur, ornamentlərin semantik mahiyyətinə vardıqca, dəqiq elmlərlə incəsənətin ayrılmaz əlaqəsini təsəvvür edir.
Məlumdur ki, Allah Müqəddəs Kitabda insanı ən şərəfli məxluq kimi tanıtmışdır. İnsanın şərəfli olmasına səbəb isə onun geniş düşüncə və təfəkkürüdür.
Bütün insanların düzgün təfəkkürə ehtiyacı vardır. Yunan tarixçisi, bioqrafı və filosofu böyük Plitarx deyirdi ki, insan digər canlılardan fəza təfəkkürünün genişliyi ilə fərqlənir.
Təfəkkürün bir neçə məlum növü vardır ki, bu məqalədə də onlardan ən ucada duran fəza təfəkkürünün köməyi ilə islami naxışlardan söz açılır. Fəza təfəkkürü – zahirdən batini seyr etmək, hadisənin dərinliyini və onda İlahi nişanələri görmək, gördüklərini əhatəli olaraq məntiqi qavramaq və başqalarına təmənnasız ötürməkdir. Bu elmi yolda insanların təfəkkürü düzgün formalaşarsa, onlar mütləq həqiqətə nöqsansız çatar, elmini artıra bilər. Hətta bu yolda bir yanlışlığa yol verilərsə, onu başa düşər və aradan qaldırmağa çalışar.
One of the most valuable spheres of Islamic decorative-applied art is ornamentalistics measuring the size of the Azerbaijani art, along with its functional dimension. Different patterns of design, general construction principles and characteristics of style differ on all surfaces. Ornamentalistics, which has a special place in Islamic culture, is structured on the basis of scientific facts.
Humanity has always been thirsty for beauty, and its soul finds comfort in it. Without beauty, human spirit is limited to the darkness of a material being. Beauty is measured by the degree of perfection. Therefore, the whole sense of beauty is definitely aimed at beauty, but can not come together with it. The ornaments that are always relevant for the study are also based on this theory.
One of the main factors that conditions the beauty of decorative-applied art is the combination of artistic perfection, the beauty of the content, the depth of the idea and the uniqenness of the form. In Islamic artistic creation, the beauty of the content is one of the most basic aesthetic terms. It is said that patterns are not free. They must always decorate something and create beauty. This is true. However, if the pattern is created on the basis of all the required rules, it will become a form that portrays the work of art. That is, if the patterns are created accidentally, on the basis of assumption, they lose their harmony. From this point of view, we present a more comprehensive scientific approach to the ornaments decorating architectural or decorative-applied arts of the Islamic world that are based on the exact mathematical rules. Thus, the article presents a new theory in terms of scientific integration between spatial geometry and spatial chemistry with the help of spatial comprehension. It emphasizes that arranging graphical descriptions with valency can create infinite number of geometric-molecular ornaments. The application areas of these ornaments can be different. As people learn about the principles of molecular geometric ornamentation, they master the secrets of science creating new ones, feel the necessity for the unity of science, and discover an indispensable relationship between exact sciences and art plunging into the semantic essence of ornaments.
It is evident that God introduces human as the most glorious creature in the Bible. The reason of this appreciation is human conscience and mind.
All people need proper thinking. According to Plutarch, the Greek historian, biographer and philosopher, human being differs from other creatures for the width of the spatial thinking. There are several types of thinking of which the highest one is spatial thinking that helps the author to discuss Islamic ornaments. Spatial thinking is watching inside from the outside, seeing the depth of the matters and divine signs, grasping the logic of what they see comprehensively and conveying it to others. When formed properly, they will definitely get to the truth and increase their knowledge. Even if they make an error, they will understand and correct it.
Humanity has always been thirsty for beauty, and its soul finds comfort in it. Without beauty, human spirit is limited to the darkness of a material being. Beauty is measured by the degree of perfection. Therefore, the whole sense of beauty is definitely aimed at beauty, but can not come together with it. The ornaments that are always relevant for the study are also based on this theory.
One of the main factors that conditions the beauty of decorative-applied art is the combination of artistic perfection, the beauty of the content, the depth of the idea and the uniqenness of the form. In Islamic artistic creation, the beauty of the content is one of the most basic aesthetic terms. It is said that patterns are not free. They must always decorate something and create beauty. This is true. However, if the pattern is created on the basis of all the required rules, it will become a form that portrays the work of art. That is, if the patterns are created accidentally, on the basis of assumption, they lose their harmony. From this point of view, we present a more comprehensive scientific approach to the ornaments decorating architectural or decorative-applied arts of the Islamic world that are based on the exact mathematical rules. Thus, the article presents a new theory in terms of scientific integration between spatial geometry and spatial chemistry with the help of spatial comprehension. It emphasizes that arranging graphical descriptions with valency can create infinite number of geometric-molecular ornaments. The application areas of these ornaments can be different. As people learn about the principles of molecular geometric ornamentation, they master the secrets of science creating new ones, feel the necessity for the unity of science, and discover an indispensable relationship between exact sciences and art plunging into the semantic essence of ornaments.
It is evident that God introduces human as the most glorious creature in the Bible. The reason of this appreciation is human conscience and mind.
All people need proper thinking. According to Plutarch, the Greek historian, biographer and philosopher, human being differs from other creatures for the width of the spatial thinking. There are several types of thinking of which the highest one is spatial thinking that helps the author to discuss Islamic ornaments. Spatial thinking is watching inside from the outside, seeing the depth of the matters and divine signs, grasping the logic of what they see comprehensively and conveying it to others. When formed properly, they will definitely get to the truth and increase their knowledge. Even if they make an error, they will understand and correct it.