Об отражении доисламских верований в памятнике Тепебаши İslamaqədərki inancların Təpəbaşı abidəsində əksinə dair The reflection of the pre-Islamic beliefs on the Tepebashi monument
Аннотация
Учитывая историческую значимость и туристический потенциал поселения Тепебаши, находящегося в селении Фазыл Шекинского района, выявленное с 1996-го года с результате археологических раскопок (благодаря усердным стараниям руководителя Шекинской Археологической Экспедиции Насиба Мухтарова и сотруднице экспедиции Интизар Бадаловой), функционирует как практический археологический музей, под названием «Лабиринт мир вечного молчания», является достижением современной археологической науки.
Среди экспонатов данного музея, зарегистрированного Министерством Культуры и Туризма как «Некрополь Тепебаши. Античный период», особо привлекают внимание могилы периода энеолита, бронзового и античного периодов, предоставляют информацию о мировоззрении, идеологии, повседневной и культурной жизни, а также об инженерной способности древних людей. Данные находки, занимающие особое место среди мировых достижений, подтверждают о наличии разных профессиональных отраслей в изложенном регионе. В результате исследований, выявляется наличие этих отраслей с древних времен, а также их последовательное развитие.
Археологические находки данного музея, отражающие результаты раскопок, привлекают также своей оригинальностью.
Экспозиция состоит из 11-ти могил, выявленных и сохраненных на месте их первичного выявления. Среди данных находок также демонстрируются другие материалы иконы, предметы быта, воссоздающие картину древнего местного захоронения.
Среди особо интересных археологических материалов музея привлекают внимание маленькие, одноногие вазы, светильники из черной глины, а также миниатюрные безногие сосуды, изготовленные из черной, серой, красноватой глины. Такие сосуды, изготовленные местными мастерами при помощи гончарного колеса, применялись в быту в различных целях (в древних верованиях повествуется о применении дыма ароматных масел, хранящихся в данных сосудах при разных религиозных ритуалах, к примеру, для изгнания злых духов).
Аналоги сосудов, выявленных в поселении Тепебашы Шекинского района, также были найдены в поселениях Кюдюрлю и Дашуз данного региона, в курганах Сарыджа-Минбарак на территории Ганых (Алазань), а также в других древних азербайджанских поселениях (в земляных и глиняных могилах Мингечаура, в поселении Хыныслы вблизи Шамахинского района). Данные находки, являются наглядным примером, подтверждающим наличие местного гончарного искусства, а также предоставляют информацию о начальных религиозных воззрениях, мифологии и социальной позиции древних людей.
Среди экспонатов данного музея, зарегистрированного Министерством Культуры и Туризма как «Некрополь Тепебаши. Античный период», особо привлекают внимание могилы периода энеолита, бронзового и античного периодов, предоставляют информацию о мировоззрении, идеологии, повседневной и культурной жизни, а также об инженерной способности древних людей. Данные находки, занимающие особое место среди мировых достижений, подтверждают о наличии разных профессиональных отраслей в изложенном регионе. В результате исследований, выявляется наличие этих отраслей с древних времен, а также их последовательное развитие.
Археологические находки данного музея, отражающие результаты раскопок, привлекают также своей оригинальностью.
Экспозиция состоит из 11-ти могил, выявленных и сохраненных на месте их первичного выявления. Среди данных находок также демонстрируются другие материалы иконы, предметы быта, воссоздающие картину древнего местного захоронения.
Среди особо интересных археологических материалов музея привлекают внимание маленькие, одноногие вазы, светильники из черной глины, а также миниатюрные безногие сосуды, изготовленные из черной, серой, красноватой глины. Такие сосуды, изготовленные местными мастерами при помощи гончарного колеса, применялись в быту в различных целях (в древних верованиях повествуется о применении дыма ароматных масел, хранящихся в данных сосудах при разных религиозных ритуалах, к примеру, для изгнания злых духов).
Аналоги сосудов, выявленных в поселении Тепебашы Шекинского района, также были найдены в поселениях Кюдюрлю и Дашуз данного региона, в курганах Сарыджа-Минбарак на территории Ганых (Алазань), а также в других древних азербайджанских поселениях (в земляных и глиняных могилах Мингечаура, в поселении Хыныслы вблизи Шамахинского района). Данные находки, являются наглядным примером, подтверждающим наличие местного гончарного искусства, а также предоставляют информацию о начальных религиозных воззрениях, мифологии и социальной позиции древних людей.
AMEA Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu Şəki Arxeoloji Ekspedisiyasının rəhbəri Nəsib Muxtarovun və ekspedisiya üzvü İntizar Bədəlovanın gərgin zəhməti və səyi sayəsində 1996-cı ildə Şəki şəhərinin Fazıl kəndində aşkarlanan Təpəbaşı abidəsinin tarixi əhəmiyyəti və turizm potensialı nəzərə alınaraq, bu abidənin “Əbədi sükut dünyası labirint” adı ilə Praktiki Arxeologiya Muzeyi olaraq fəaliyyət göstərməsi müasir arxeologiya elmimizin uğurlarındandır.
“Antik dövr Təpəbaşı nekropolu” adı ilə Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən qeydiyyata alınmış muzeydəki qəbir abidələri Eneolit, Tunc, Antik dövrlər insanının dini dünyagörüşü, ideologiyası, məişət həyatı, mədəniyyəti, hətta mühəndislik bacarığı haqqında məlumat toplamaq üçün əhəmiyyətlidir. Bu maddi mədəniyyət nümunələri bölgədə müxtəlif sənət sahələrinin qədim dövrlərdən başlayaraq, zəmanəmizə qədər ardıcıl olaraq inkişafa uğradığını sübuta yetirir və dünya mədəniyyəti xəzinəsində özünəməxsus yer tutur. Muzeydə qorunan tapıntılar arxeoloji qazıntıların nəticələrini əks etdirməklə yanaşı, həm də orijinallığı ilə diqqət cəlb edir.
Ekspozisiyanı təşkil edən 11 qəbir yerləşdirildiyi dərinlikdən, həcmlərindən asılı olmayaraq, aşkar edildikləri yerdə digər maddi-mədəniyyət nümunələri (bütlər, məişət əşyaları və s.) ilə birgə nümayiş etdirilir. Məhz belə tərtibat uyğun dövrün yerli dəfn adətinin müşahidə edilməsi üçün əlverişli təsəvvür yaradır.
Maraqlı arxeoloji materiallarla zəngin olan bu muzeydə antik dövrə aid bir sıra tapıntılar sırasında təkayaqlı kiçik vazalar, qara gildən hazırlanmış çıraqlar, qara, boz, qırmızımtıl gildən hazırlanan qulplu, ayaqlı, bəzən isə ayaqsız miniatür qablar maraq kəsb edir. Dulus çarxında deyil, əl ilə hazırlanmış və müxtəlif təyinatla (qədim inanca əsasən, belə qablarda qorunan ətirli yağların tüstüsündən bir sıra dini mərasimlərdə bəd ruhların qovulmasına inanaraq) istifadə edilmişdir.
Şəkinin Təpəbaşı abidəsi, həmçinin Küdürlü, Daşüz və Qanıq (Alazan) ərazisindəki Sarıca Minbərək kurqanlarında aşkar olunmuş belə qab tapıntılarının eyniləri həm də digər Azərbaycan abidələrində – Mingəçevir torpaq və küp qəbirləri, Şamaxı yaxınlığındakı Xınıslı abidəsində aşkarlanmışdır. Yerli dulusçuluq istehsalını sübut edən belə tapıntılar qədim insanların ilkin dini inam və mifoloji dünyagörüşü və sosial mövqeyi barədə məlumat verir.
“Antik dövr Təpəbaşı nekropolu” adı ilə Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən qeydiyyata alınmış muzeydəki qəbir abidələri Eneolit, Tunc, Antik dövrlər insanının dini dünyagörüşü, ideologiyası, məişət həyatı, mədəniyyəti, hətta mühəndislik bacarığı haqqında məlumat toplamaq üçün əhəmiyyətlidir. Bu maddi mədəniyyət nümunələri bölgədə müxtəlif sənət sahələrinin qədim dövrlərdən başlayaraq, zəmanəmizə qədər ardıcıl olaraq inkişafa uğradığını sübuta yetirir və dünya mədəniyyəti xəzinəsində özünəməxsus yer tutur. Muzeydə qorunan tapıntılar arxeoloji qazıntıların nəticələrini əks etdirməklə yanaşı, həm də orijinallığı ilə diqqət cəlb edir.
Ekspozisiyanı təşkil edən 11 qəbir yerləşdirildiyi dərinlikdən, həcmlərindən asılı olmayaraq, aşkar edildikləri yerdə digər maddi-mədəniyyət nümunələri (bütlər, məişət əşyaları və s.) ilə birgə nümayiş etdirilir. Məhz belə tərtibat uyğun dövrün yerli dəfn adətinin müşahidə edilməsi üçün əlverişli təsəvvür yaradır.
Maraqlı arxeoloji materiallarla zəngin olan bu muzeydə antik dövrə aid bir sıra tapıntılar sırasında təkayaqlı kiçik vazalar, qara gildən hazırlanmış çıraqlar, qara, boz, qırmızımtıl gildən hazırlanan qulplu, ayaqlı, bəzən isə ayaqsız miniatür qablar maraq kəsb edir. Dulus çarxında deyil, əl ilə hazırlanmış və müxtəlif təyinatla (qədim inanca əsasən, belə qablarda qorunan ətirli yağların tüstüsündən bir sıra dini mərasimlərdə bəd ruhların qovulmasına inanaraq) istifadə edilmişdir.
Şəkinin Təpəbaşı abidəsi, həmçinin Küdürlü, Daşüz və Qanıq (Alazan) ərazisindəki Sarıca Minbərək kurqanlarında aşkar olunmuş belə qab tapıntılarının eyniləri həm də digər Azərbaycan abidələrində – Mingəçevir torpaq və küp qəbirləri, Şamaxı yaxınlığındakı Xınıslı abidəsində aşkarlanmışdır. Yerli dulusçuluq istehsalını sübut edən belə tapıntılar qədim insanların ilkin dini inam və mifoloji dünyagörüşü və sosial mövqeyi barədə məlumat verir.
It is one of the successes of our modern archeological science that the Tepebashi monument disclosed in Fazil village of Shaki city in 1996 due to the hard work and efforts of Nasib Mukhtarov, the leader of Shaki Archeological Expedition of the ANAS Institute of Archeology and Ethnography and Intizar Badalova, a member of the expedition, will act as the Practical Museum of Archeology under the name of “World of permanent silence – Labyrinth” by considering the historical importance and touristic potential of the same monument.
The tombstones in the museum registered by the Ministry of Culture under the name of “Ancient time Tepebashi necropolis” are important for collecting information on the religious outlook, ideology, social life, culture and even engineering skills of the men of the eneolith, bronze and ancient time. These material and cultural examples prove that different fields of art in the region were subject to development subsequently beginning from the ancient times till our time and they take their own place in the treasure of the world culture. The findings protected in the museum draw attention with their originality along with reflecting the results of the archeological excavations.
11 tombs that make up the exposition, are displayed together with the other material and cultural examples (idols, domestic appliances and so on) in the place of their disclosure irrespective of the depth of their location and amounts.
Just the same design makes a favorable impression for observing the local burial tradition of the suitable time.
The one-legged small vases, black clay lusters, black, gray and reddish clay handled, legged, and sometimes legless small plates among some findings belonging to the ancient time rouse interest in this museum which is rich in interesting archeological materials. They were made by hand but not with the potter’s wheel and used in different appointments (according to the old belief, believing in driving out of evil souls with the smoke of the fragrant oils protected in such plates for some rites).
Tepebashi monument of Shaki city as well as the similar copies of such plates found in Sarija Minberek barrows on the territory of Kudurlu, Dashuz and Ganig (Alazan) and other monuments of Azerbaijan – Mingachevir land and jug tombstones, were disclosed in Khinisli monument near Shamakhi city. Such findings that prove the production of the local pottery also provide information on the preliminary religious belief and mythological outlook and social position of the ancient people.
The tombstones in the museum registered by the Ministry of Culture under the name of “Ancient time Tepebashi necropolis” are important for collecting information on the religious outlook, ideology, social life, culture and even engineering skills of the men of the eneolith, bronze and ancient time. These material and cultural examples prove that different fields of art in the region were subject to development subsequently beginning from the ancient times till our time and they take their own place in the treasure of the world culture. The findings protected in the museum draw attention with their originality along with reflecting the results of the archeological excavations.
11 tombs that make up the exposition, are displayed together with the other material and cultural examples (idols, domestic appliances and so on) in the place of their disclosure irrespective of the depth of their location and amounts.
Just the same design makes a favorable impression for observing the local burial tradition of the suitable time.
The one-legged small vases, black clay lusters, black, gray and reddish clay handled, legged, and sometimes legless small plates among some findings belonging to the ancient time rouse interest in this museum which is rich in interesting archeological materials. They were made by hand but not with the potter’s wheel and used in different appointments (according to the old belief, believing in driving out of evil souls with the smoke of the fragrant oils protected in such plates for some rites).
Tepebashi monument of Shaki city as well as the similar copies of such plates found in Sarija Minberek barrows on the territory of Kudurlu, Dashuz and Ganig (Alazan) and other monuments of Azerbaijan – Mingachevir land and jug tombstones, were disclosed in Khinisli monument near Shamakhi city. Such findings that prove the production of the local pottery also provide information on the preliminary religious belief and mythological outlook and social position of the ancient people.