Abdürreşid İbrahim ve Azerbaycan matbuatı (1903 – 1905) Abdurreshid Ibrahim and Azerbaijani press (1903-1905) Абдурашид Ибрагимов и Азербайджанская пресса (1903-1905) Abdürreşid İbrahim ve Azerbaycan matbuatı (1903 – 1905)
Xülasə
Abdürreşid İbrahim XX. yüzyıl Türk dünyasının önemli şahsiyetlerindendir. Küçük yaşta öksüz kalmasına rağmen kendi çabasıyla Medine’de eğitimini tamamlayarak Rusya’ya dönmüş ve Rusya Türklerinin 1905-1917 yılları arasındaki siyasî ve içtimaî hareketlerinde önemli rol oynamıştır. Çıkardığı Mir’ât, Ülfet, Teârüf-i Müslimin, İslam Dünyası gibi gazete ve dergilerin yanında, Rusya, Azerbaycan ve Türkiye’de çıkmış olan Şark-i Rus, Hayat, Beyânülhak, Sırât-ı Müstakîm, Sebîlürreşâd’da da çok sayıda makalesi neşredilmiştir. Abdürreşid İbrahim’in Tiflis’de Azerbaycan Türklerinden Mehmedağa Şahtatlı tarafından 1903’de çıkarılmaya başlanan Şark-i Rus gazetesinde 63 civarında makalesi neşredilmiş, bu makalelerinde Kuzey ve Güney Türkleri arasında rabıta sağlanmaya çalışılmıştır. Abdürreşid İbrahim’in Şark-ı Rus’daki makalelerinin muhteviyatı dönemin siyasi olaylarıyla da ilgilidir, Rus-Japon Savaşı ve bu savaşın Rusya müslümanlarına tesiri, müslüman mektep talabelerinin genel durumu, Hicaz demiryolu ve Rusya müslümanlarının hac yolculuğunda çektiği sıkıntılar makalelerin başlıca konusudur. Abdürreşid İbrahim’in çok sayıda makalesinin bulunduğu diğer bir Azerbaycan gazetesi de Hayat’tır. Zeynelabidin Tagiyev’in maddi desteğiyle Ahmet Ağaoğlu, Alimerdan Topçubaşı ve Hüseyinzade Ali Bey tarafından çıkarılan gazeteye Abdürreşid İbrahim de kalemiyle destek vermiştir. Abdürreşid İbrahim’in Hayat’taki makalerinin genel konusunu Rusya Müslümanlarının 1905 İhtilali’nden sonraki siyasi hareketleri teşkil eder. Ayrıca yine bu gazetede de Rusya müslümanlarının eğitim hayatlarıyla ilgili bolca makale yazmıştır.
Abdurrashid Ibrahim is one of the important figures of the 20th century’s Turkic world. Although he was orphaned at an early age, he returned to Russia after completing his education in Medina with his own efforts and played an important role in the political and social movements of the Russian Turks between 1905 and 1917. In addition to the newspapers and magazines he published, such as Mirat, Ulfat, Tearifu-Muslimin and Islamic World, his many articles were also published on Sharki-Rus, Hayat, Beyanulhak, Sirati-Mustakim and Sebilurrashad issued in Russia, Azerbaijan and Turkey. About 63 articles of Abdurrashid Ibrahim were published in Sharki-Rus Newspaper which was started to be published in 1903 in Tbilisi by Mahmadaga Shahtatli, who was an Azerbaijani Turkish national. In these articles, he tried to build connection between the Northern and Southern Turks. The content of Abdurrashid Ibrahim’s articles published on Sharki-Rus was related to the political events of his time. The key topics of the articles are the Russian-Japan war and its impact on the Muslims in Russia, the general status of Moslem school students, Hijaz Railway, and troubles that the Muslims in Russia faced during the pilgrim’s journey.
Another Azerbaijani Newspaper publishing his many articles was Hayat. Abdurrashid Ibrahim also supported with his articles to the Newspaper published with Zeinalabdin Taghiyev’s financial support by Ahmat Agaoglu, Alimardan Topchubashi and Ali Bay Husseinzadeh. The general topic of Abdurrashid Ibrahim’s articles published on Hayat is the political movements of the Muslims in Russian after the 1905 Revolution. He also wrote many articles in relation to the educational lives of the Muslims in Russian on this newspaper.
Another Azerbaijani Newspaper publishing his many articles was Hayat. Abdurrashid Ibrahim also supported with his articles to the Newspaper published with Zeinalabdin Taghiyev’s financial support by Ahmat Agaoglu, Alimardan Topchubashi and Ali Bay Husseinzadeh. The general topic of Abdurrashid Ibrahim’s articles published on Hayat is the political movements of the Muslims in Russian after the 1905 Revolution. He also wrote many articles in relation to the educational lives of the Muslims in Russian on this newspaper.
Абдуррешид Ибрагим является одним из главных личностей турецкого мира XX века. Несмотря на то, что он стал сиротой в малом возрасте, он своими усилиями завершил свое образование в Медине и вернулся в Россию, и сыграл важную роль в политических и социальных движениях российских турков в 1905-1917 годах. Наряду с такими газетами и журналами, как Мират, Ульфет, Теаруф-и Муслимин, Ислам дуньясы, которые он издавал, были изданы его многочисленные статьи в Шарк-и Рус, Хаят, Беянульхак, Сырат-ы Мустаким, Себилюррешад, которые выходили в России, Азербайджане и Турции. В газете Шарк-и Рус, которую начал выпускать в 1903 году азербайджанский турок Мехмедага Шахтатлы в Тбилиси, было напечатано около 63 статей Абдурашида Ибрахима, эти статьи были направлены на обеспечение связи между северными и южными турками. Содержание статей Абдурашида Ибрагима в Шарк-и Рус также связано с политическими событиями эпохи, Русско-Японская война и влияние этой войны на российских мусульман, общая ситуация студентов мусульманских школ, Хиджазская железная дорога и трудности, которые российские мусульмане испытывали в паломничестве Хадж, являлись основными темами статей. Еще одной азербайджанской газетой, где были напечатаны многочисленные статьи Абдурашида Ибрагима, была газета Хаят. Газету, которая выпускалась при финансовой поддержке Зейналабдина Тагиева Ахметом Агаоглу, Алимерданом Топчубашевым и Хусейнзаде Али Беком, Абдурашид Ибрагим поддержал своим пером. Основная тема статей Абдурашида Ибрагима в Хаяте была посвящена политическим движениям мусульман России после Революции 1905 года. Кроме того, в этой же газете было написано много статей об образовательной жизни мусульман России.