Nadir şah Əfşarın İslam dininə münasibətdə baxışlarına dair Nadir Shah Afshar’s views on Islam О взглядах Надир шаха Афшара в отношении к исламской религии
Xülasə
Türk-müsəlman və dünya fatehləri arasında özünəməxsus yer tutan Nadir şah Əfşar türk-müsəlman dünyasının birləşməsi yolunda ən başlıca maneə kimi, məzhəblərə bölünməni görürdü. O zaman Türk-müsəlman dünyasına nəzarət Osmanlı və Azərbaycan Əfşarlar imperiyalarının əlində idi. Demək, bunlar arasında islami vəhdət təmin olunardısa, o zaman bu aləm də birləşir və Nadir şah Əfşarın dünya fatehliyi təmin olunurdu.
Beləliklə, Nadir şah Əfşarın həm də dünyanın hökmdarı olmaq istəyi reallaşırdı. Bunu onun həyata keçirmək istədiyi planlar sübut edir. İlk olaraq o, Azərbaycan və Osmanlı imperiyaları arasında mövcud olan dini ayrılığa son vermək istəyirdi. Nadir özündənəvvəlki tarixə yaxşı bələd idi. Bilirdi ki, səlcuqlardan sonra türk-müsəlman dünyasında hansı ayrılıqlar baş vermişdi. Bu ayrılıqların ən faciəlisi isə sünni-şiə münasibətləri idi. Səlcuqlardan sonra yaranan Osmanlı və Səfəvi imperiyaları bir bədənin iki başı olmaqla, dini baxımdan parçalanmış və bir-biri ilə üz-üzə qalmışdılar. Bu məsələni həll etmək üçün Nadir Cəfəriliyi gündəmə gətirdi. O, özünün xristian təbəələrinə çox səmimi münasibət bəsləyir, onların dini inanclarına müdaxilə etmirdi.
L.Lokkart yazır ki, Nadirin dünya imperatorluğuna işarə onun Hindistan səfəri zamanı özünü göstərir. Məhz bu səfər zamanı onu Quranın 48-ci “Fəth” surəsinin 29-cu ayəsi maraqlandırmışdı. Bu ayədə Tövrata və İncilə işarə vardır. Səfər zamanı Nadir Molla Başıya (Əli Əkbərə) Tövratın, İncilin, eyni zamanda, “Qurani-Kərim”in tərcümələri haqqında tapşırıqlar verir. Bu iş başa çatdıqdan sonra, tərcüməçiləri Qəzvin şəhərinə şahın görüşünə dəvət edirlər. Burada onları məhəbbətlə qəbul edən Nadir tərcüməçilərin yolxərclərini ödəyib bildirmişdi ki, tərcümə işləri ilə tanış olmağa vaxt tapmışdır. Tərcümələrdən nəticə çıxaran Nadir qeyd edir ki, Allah birdir və peyğəmbər də bir olmalıdır. Nadirin bu münasibəti xristian tərcüməçi din xadimlərini narahat edir. Tərcüməçilər hesab edirdilər ki, onların bu fəaliyyəti Əfşarlar imperiyası ərazilərində xristianlığın nüfuzunun artmasına kömək edəcəkdir. Göründüyü kimi, Nadir sübut etmək istəyirdi ki, Allah səmavi kitabları göndərib və sonuncusu da Qurandır. Buna görə də Allah bir olduğu kimi, peyğəmbər də birdir. Bu mənada, sonuncu din də İslamdır. Bununla da Nadir dünya imperatoru olmaq üçün öz dini siaysətini də müəyyən etmişdi.
Beləliklə, Nadir şah Əfşarın həm də dünyanın hökmdarı olmaq istəyi reallaşırdı. Bunu onun həyata keçirmək istədiyi planlar sübut edir. İlk olaraq o, Azərbaycan və Osmanlı imperiyaları arasında mövcud olan dini ayrılığa son vermək istəyirdi. Nadir özündənəvvəlki tarixə yaxşı bələd idi. Bilirdi ki, səlcuqlardan sonra türk-müsəlman dünyasında hansı ayrılıqlar baş vermişdi. Bu ayrılıqların ən faciəlisi isə sünni-şiə münasibətləri idi. Səlcuqlardan sonra yaranan Osmanlı və Səfəvi imperiyaları bir bədənin iki başı olmaqla, dini baxımdan parçalanmış və bir-biri ilə üz-üzə qalmışdılar. Bu məsələni həll etmək üçün Nadir Cəfəriliyi gündəmə gətirdi. O, özünün xristian təbəələrinə çox səmimi münasibət bəsləyir, onların dini inanclarına müdaxilə etmirdi.
L.Lokkart yazır ki, Nadirin dünya imperatorluğuna işarə onun Hindistan səfəri zamanı özünü göstərir. Məhz bu səfər zamanı onu Quranın 48-ci “Fəth” surəsinin 29-cu ayəsi maraqlandırmışdı. Bu ayədə Tövrata və İncilə işarə vardır. Səfər zamanı Nadir Molla Başıya (Əli Əkbərə) Tövratın, İncilin, eyni zamanda, “Qurani-Kərim”in tərcümələri haqqında tapşırıqlar verir. Bu iş başa çatdıqdan sonra, tərcüməçiləri Qəzvin şəhərinə şahın görüşünə dəvət edirlər. Burada onları məhəbbətlə qəbul edən Nadir tərcüməçilərin yolxərclərini ödəyib bildirmişdi ki, tərcümə işləri ilə tanış olmağa vaxt tapmışdır. Tərcümələrdən nəticə çıxaran Nadir qeyd edir ki, Allah birdir və peyğəmbər də bir olmalıdır. Nadirin bu münasibəti xristian tərcüməçi din xadimlərini narahat edir. Tərcüməçilər hesab edirdilər ki, onların bu fəaliyyəti Əfşarlar imperiyası ərazilərində xristianlığın nüfuzunun artmasına kömək edəcəkdir. Göründüyü kimi, Nadir sübut etmək istəyirdi ki, Allah səmavi kitabları göndərib və sonuncusu da Qurandır. Buna görə də Allah bir olduğu kimi, peyğəmbər də birdir. Bu mənada, sonuncu din də İslamdır. Bununla da Nadir dünya imperatoru olmaq üçün öz dini siaysətini də müəyyən etmişdi.
Nadir Shah Afshar, a prominent figure among the Turkic and Muslim conquerors, saw the sectarian divide as the main obstacle for the consolidation of the Turkic-Muslim world. The Turkic-Muslim world was under the control of the Ottoman Empire and Azerbaijani Afshar state. If Islamic unity was ensured between them, then this Turkic-Muslim world would be united, and Nadir Shah Afshar’s worldly conquest would be ensured.
Thus, the desire of Nadir Shah Afshar to become the ruler of the world was realizing. It was revealed in his plans. First of all, he aimed to put an end to the religious divide between the people of Azerbaijan and the Ottoman Empires. Nadir was aware of the previous historical facts. He was familiar with the dissent in the Turkic-Muslim world after the Seljuks. The most disastrous of these disagreements was Sunni-Shiite relations. The Ottoman and Safavid empires emerged after the Seljuks, were like two heads of one body, however, confronted each other for their religious separation. To solve this, Nadir brought the issue of Jafari sect in the agenda. He had a very sincere attitude towards his Christian people and did not interfere in their religious beliefs.
According to Lockhart L. Nadir’s claim for the world conquest is revealed in his visit to India. He was attracted by the 29th ayah of Sūrat al-Fatḥ (Victory, Triumph), the 48th sura of the Quran during this visit. The ayah refers to Torah and the Bible. During the visit, Nadir shah gives instructions on the translation of Torah, the Bible and Quran to Molla Bashi (chief cleric) Ali Akbar. When the work was completed the translators were invited to the Shah’s headquarters in Qazvin. Accepting their travel expenses with pleasure,
Nadir expressed his delight that he finally found time to get acquainted with their translations.
Nadir’s conclusion from the translations was that God is one and so is Prophet. This attitude created disturbance among Christian translators and religious figures. They believed that this would increase the influence of Christianity in the terrirtories of the Afshar empire. Obviously, Nadir wanted to prove that the heavenly books are sent down by God and the Quran is the last one. God is one and the prophet is one. In this sense, Islam is the last religion. Thus, Nadir determined his religious policy to conquer the world.
Thus, the desire of Nadir Shah Afshar to become the ruler of the world was realizing. It was revealed in his plans. First of all, he aimed to put an end to the religious divide between the people of Azerbaijan and the Ottoman Empires. Nadir was aware of the previous historical facts. He was familiar with the dissent in the Turkic-Muslim world after the Seljuks. The most disastrous of these disagreements was Sunni-Shiite relations. The Ottoman and Safavid empires emerged after the Seljuks, were like two heads of one body, however, confronted each other for their religious separation. To solve this, Nadir brought the issue of Jafari sect in the agenda. He had a very sincere attitude towards his Christian people and did not interfere in their religious beliefs.
According to Lockhart L. Nadir’s claim for the world conquest is revealed in his visit to India. He was attracted by the 29th ayah of Sūrat al-Fatḥ (Victory, Triumph), the 48th sura of the Quran during this visit. The ayah refers to Torah and the Bible. During the visit, Nadir shah gives instructions on the translation of Torah, the Bible and Quran to Molla Bashi (chief cleric) Ali Akbar. When the work was completed the translators were invited to the Shah’s headquarters in Qazvin. Accepting their travel expenses with pleasure,
Nadir expressed his delight that he finally found time to get acquainted with their translations.
Nadir’s conclusion from the translations was that God is one and so is Prophet. This attitude created disturbance among Christian translators and religious figures. They believed that this would increase the influence of Christianity in the terrirtories of the Afshar empire. Obviously, Nadir wanted to prove that the heavenly books are sent down by God and the Quran is the last one. God is one and the prophet is one. In this sense, Islam is the last religion. Thus, Nadir determined his religious policy to conquer the world.
Занявший свое заслуженное место среди тюрко-мусульманских и мировых завоевателей Надир шах Афшар видел разделение на мазхабы как самое главное препятствие на пути объединения тюрко-мусульманского мира. В те времена контроль над тюрко-мусульманским миром был в руках Османской империи и азербайджанской империи Афшаров. Значит, если между ними было бы обеспечено исламское единство, то и этот мир объединился и Надир шах Афшар стал бы Мировым завоевателем.
Таким образом, желание Надир шах Афшара стать правителем мира было бы реализовано. Это доказывает его планы, которые он хотел воплотить в жизнь. В первую очередь он хотел покончить с религиозным разделением, существовавшим между Азербайджанской и Османской империями. Надир был хорошо знаком с предшествующей ему историей. Он знал какое разделение произошло в тюрко-мусульманском мире после сельджуков. Самое трагичное же среди этих разделений было суннитско-шиитские отношения. Османское и Сефевидское империи, созданные после сельджуков, являясь двумя головами одного тела, были религиозно разделены и стали лицом к лицу. Чтобы решить этот вопрос Надир актуализировал джафаризм. Он очень искренне относился к своим ученикам-христианам и не вмешивался в их религиозные верования.
Локкарт Л. пишет, что поход Надира в Индию указывает на его мировое императорство. Именно во время этого похода его заинтересовал 29ый аят 48-ой суры Корана – Фатх. В этом аяте указывается на Тору и Библию. Во время похода Надир дает указания Молла-Баши (Али Акберу) о переводах Торы, Библии, а также Священного Корана. После завершения перевода переводчики были приглашены на встречу шаха в Газвин. Надир, встретивший их здесь с любовью, оплатил их дорожные расходы и сказал, что он нашел время, чтобы ознакомиться с их переводами. Из переводов Надир приходит к такому выводу, что Аллах един и пророк тоже должен быть единственным. Такое отношение Надира обеспокоило христианских переводчиков-священнослужителей, так как они считали, что эта их деятельность поможет увеличению репутации христианства
на территориях империи Афшаров. Видно, что Надир хотел доказать, что Аллах отправил священные писания и последнее из них – это Коран. Поэтому, как и Аллах, пророк тоже един. В этом смысле последней религией является Ислам. Таким образом, Надир определил свою религиозную политику, чтобы стать мировым императором.
Таким образом, желание Надир шах Афшара стать правителем мира было бы реализовано. Это доказывает его планы, которые он хотел воплотить в жизнь. В первую очередь он хотел покончить с религиозным разделением, существовавшим между Азербайджанской и Османской империями. Надир был хорошо знаком с предшествующей ему историей. Он знал какое разделение произошло в тюрко-мусульманском мире после сельджуков. Самое трагичное же среди этих разделений было суннитско-шиитские отношения. Османское и Сефевидское империи, созданные после сельджуков, являясь двумя головами одного тела, были религиозно разделены и стали лицом к лицу. Чтобы решить этот вопрос Надир актуализировал джафаризм. Он очень искренне относился к своим ученикам-христианам и не вмешивался в их религиозные верования.
Локкарт Л. пишет, что поход Надира в Индию указывает на его мировое императорство. Именно во время этого похода его заинтересовал 29ый аят 48-ой суры Корана – Фатх. В этом аяте указывается на Тору и Библию. Во время похода Надир дает указания Молла-Баши (Али Акберу) о переводах Торы, Библии, а также Священного Корана. После завершения перевода переводчики были приглашены на встречу шаха в Газвин. Надир, встретивший их здесь с любовью, оплатил их дорожные расходы и сказал, что он нашел время, чтобы ознакомиться с их переводами. Из переводов Надир приходит к такому выводу, что Аллах един и пророк тоже должен быть единственным. Такое отношение Надира обеспокоило христианских переводчиков-священнослужителей, так как они считали, что эта их деятельность поможет увеличению репутации христианства
на территориях империи Афшаров. Видно, что Надир хотел доказать, что Аллах отправил священные писания и последнее из них – это Коран. Поэтому, как и Аллах, пророк тоже един. В этом смысле последней религией является Ислам. Таким образом, Надир определил свою религиозную политику, чтобы стать мировым императором.