Azərbaycanın Sumqayıt şəhərində müasir dini durum Modern religious situation in Sumgayit, Azerbaijan Современная религиозная ситуация в азербайджанском городе Сумгаит
Xülasə
Sovet hakimiyyəti dövründə sərt ateist ideologiyası altında yaşamış və dinsizlik siyasətinin acı bəhrəsini görmüş Sumqayıt şəhər əhalisi müstəqilliyimizi bərpa etdikdən sonra, dini-mənəvi həyata doğru yeni qədəm atmışdır. Müstəqillik mühiti cəmiyyətimizə, həqiqi mənada, dini azadlıq gətirmişdir. Dinə susamış insanlar məscid, kilsə və sinaqoqlara axışaraq, uzun müddət məhrum olduqları dini tələbatlarını ödəməyə başladılar. Uzun illər milli-mənəvi dəyərləri gizlincə yaşadan şəhər əhalisi, artıq Ramazan və Qurban bayramlarını rəsmi şəkildə qeyd etmək, əcdadlarının uzaq qərinələrdən bəri canları və qanları hesabına miras saxladıqları İslam elmləri ilə tanış olmaq imkanı qazandılar. Ancaq təəssüflər olsun ki, ateist keçmişdən miras qalmış dini savadsızlıq şəhər mühitində də mənfi tendensiyalara yol açmışdır. Cəmiyyətin dini məlumatsızlığından istifadə edən və xaricdən maliyyələşən islam və qeyri-islam yönlü missioner təşkilatlar humanitar və yalançı dini şüarlar altında gizlənərək, dövlətimizin dünyəvi xarakterini dəyişməyə, cəmiyyətdə dini ayrı-seçkilik yaratmağa, toplumda xaos və iğtişaş toxumu səpməyə, onu bir-birinə düşmənçilik mövqeyindən yanaşan müxtəlif təriqətlərə parçalanmağa – qısası, sumqayıtlılar arasında zərərli ideyalarını yaymağa çalışırlar. Belə radikal cərəyanlar dini mədəni-ideoloji əlamətlərə görə formalaşan və fərqlənən submədəniyyətlər yaradır. Tədqiqatlar zamanı Sumqayıt şəhərində dini əlamətlərə görə formalaşan submədəniyyətlərə də rast gəlinir. Azərbaycana xaricdən idxal edilən mədəniyyət və ideologiyalar əsasında yaranan submədəniyyətlərin bəziləri dini mahiyyət kəsb edir. Daha çox İslam və xristian dininin müəyyən ehkamlarına əsaslanan belə ideologiya və təriqətlər çoxluq tərəfindən biganə qarşılansa da, özlərinə xeyli tərəfdar toplaya bilmişdir.
Məlumdur ki, Azərbaycanda İslamın ənənəvi təriqətləri şiəlik və sünnilik yüzillərdir ki, mövcuddur. Sovet hakimiyyəti illərində dinə qarşı aparılan siyasət nəticəsində burada etiqad xeyli zəifləmiş və əhalinin mənəvi-dini şüurunda yaranan boşluğu kommunizm ideologiyası doldura bilmədiyindən, SSRİ süqut edən kimi, xarici ölkələrdən müxtəlif dini cərəyanlar, o cümlədən müxtəlif təriqətlər, sektalar buraya axın etməyə başladılar. Onlar müxtəlif vasitələrlə bəzi insanların qəlbinə yol tapır, iradəsi zəif olan bəzi insanları öz sıralarına cəlb edirlər. Sumqayıt şəhəri də belə axınların başladığı ilk məkan olmuşdur desək, yanılmarıq.
Müasir dövrdə Sumqayıtda müxtəlif dinlərə məxsus onlarca dini icma, təriqət və sektalar fəaliyyət göstərir. Onlardan bir neçəsi daha kütləvi yayılaraq, ətrafına bəlli sayda tərəfdar toplamışdır. Hər bir dini təşkilatın üzvü (fəalı), sözsüz, onun qayda və şərtlərinə tabedir. Onların həyat tərzi, davranışı, dünyagörüşü məhz aid olduğu dini təşkilatın diqtəsinə, şərtlərinə əsaslanır. Beləliklə, bu dini təşkilatlar çevrəsində və onların ideologiyasını qəbul edən insanlar arasında yeni dini təmayüllü submədəniyyətlər yaranır.
Məlumdur ki, Azərbaycanda İslamın ənənəvi təriqətləri şiəlik və sünnilik yüzillərdir ki, mövcuddur. Sovet hakimiyyəti illərində dinə qarşı aparılan siyasət nəticəsində burada etiqad xeyli zəifləmiş və əhalinin mənəvi-dini şüurunda yaranan boşluğu kommunizm ideologiyası doldura bilmədiyindən, SSRİ süqut edən kimi, xarici ölkələrdən müxtəlif dini cərəyanlar, o cümlədən müxtəlif təriqətlər, sektalar buraya axın etməyə başladılar. Onlar müxtəlif vasitələrlə bəzi insanların qəlbinə yol tapır, iradəsi zəif olan bəzi insanları öz sıralarına cəlb edirlər. Sumqayıt şəhəri də belə axınların başladığı ilk məkan olmuşdur desək, yanılmarıq.
Müasir dövrdə Sumqayıtda müxtəlif dinlərə məxsus onlarca dini icma, təriqət və sektalar fəaliyyət göstərir. Onlardan bir neçəsi daha kütləvi yayılaraq, ətrafına bəlli sayda tərəfdar toplamışdır. Hər bir dini təşkilatın üzvü (fəalı), sözsüz, onun qayda və şərtlərinə tabedir. Onların həyat tərzi, davranışı, dünyagörüşü məhz aid olduğu dini təşkilatın diqtəsinə, şərtlərinə əsaslanır. Beləliklə, bu dini təşkilatlar çevrəsində və onların ideologiyasını qəbul edən insanlar arasında yeni dini təmayüllü submədəniyyətlər yaranır.
Under the strict atheist ideology during the Soviet era, Sumgait population, who saw the bitter fruit of irreligiousness, has stepped into the spiritual and moral life after restoring our independence. The independence environment has brought our society into a religion in a real sense. People who were thirsty for religion began flowing to mosques, churches, and synagogues, and began to pay their religious demands accumulated for a long time. Urban residents who have hidden their national and spiritual values for many years have already had the opportunity to officially celebrate Ramazan and Gurban festivals and to get acquainted with the Islamic sciences, which their ancestors have inherited from their lives and ancient roots. However, unfortunately, religious atheism inherited from the past has led to negative trends in urban stagnation. Non-Islamic missionary organizations that benefit from society’s religious mission, hiding under humanitarian and lying religious slogans, change the secular nature of our state, create religious discrimination in society, chaos and disorder in the community, they are trying to disseminate harmful ideas among the various religions, in short, among the Sumgait people. These radical trends create subcultures formed and distinguished by religious, cultural and ideological features
Some of the subcultures created on the basis of culture and ideology entered Azerbaijan from different countries. Even though these ideologies are based on certain beliefs of Islam and Christianity were indifferent to the masses, they were able to attract many supporters. As a result of the anti-religion policy in the Soviet era, where faith was considerably weakened and the communist ideology could not fill the gap in the spiritual and religious consciousness of the people, various religious movements from different countries, including various sects, began to flow here as the USSR collapses. They find ways to reach the hearts of some people by means of various means, and attract some weak people to their own ranks. The Sumgait was the first place where such flows began. There are dozens of religious communities, and sects operating in Sumgait in modern times. Some of them have been spreading massively, and have attracted considerable support. A member of any religious organization is subject to its rules and conditions. Their lifestyle, behavior, outlook is based on the circumstances and conditions of the religious organization. Thus, there are new religious sub-divisions among those religious organizations and those who accept their ideology.
Some of the subcultures created on the basis of culture and ideology entered Azerbaijan from different countries. Even though these ideologies are based on certain beliefs of Islam and Christianity were indifferent to the masses, they were able to attract many supporters. As a result of the anti-religion policy in the Soviet era, where faith was considerably weakened and the communist ideology could not fill the gap in the spiritual and religious consciousness of the people, various religious movements from different countries, including various sects, began to flow here as the USSR collapses. They find ways to reach the hearts of some people by means of various means, and attract some weak people to their own ranks. The Sumgait was the first place where such flows began. There are dozens of religious communities, and sects operating in Sumgait in modern times. Some of them have been spreading massively, and have attracted considerable support. A member of any religious organization is subject to its rules and conditions. Their lifestyle, behavior, outlook is based on the circumstances and conditions of the religious organization. Thus, there are new religious sub-divisions among those religious organizations and those who accept their ideology.
Город Сумгаит является отражением нашей многонациональной и многоконфессиональной страны. Так, в разные времена в стране распространились и оказали взаимное влияние друг на друга иудаизм, христианство, ислам и многие другие верования. Сегодня многие исторически распространенные в Сумгаите религии продолжают свое существование, в то же время на территории страны свободно действуют и распространяются новые религиозные течения. Пропаганда толерантности, восстановление религиозных памятников и сооружение новых, поддержка деятельности религиозных образований, борьба против религиозного экстремизма и радикализма составляют направления внутригосударственной политики. В период роста конфликтов на национальной и религиозной почве, Сумгаит, который на протяжении веков является образцом своей толерантностью, вышел за границы внутригосударственной деятельности и определил новые цели за пределами страны. Правительство Сумгаита организовало десятки международных и региональных конференций, форумов и симпозиумов, заседаний международных религиозных образований в области толерантности, мультикультурализма, межрелигиозного и межкультурного диалога. В городе, который развивает мультикультуральные традиции, ведется целенаправленная работа по сохранению культуры, языка, обычаев и традиций малочисленных народов. Несмотря на этнические и конфессиональные различия малочисленных народов, забота города о них проявляется в равной степени, традиции толерантности являются приоритетными независимо от языка, религии, этнического происхождения, чис-
ленности. Национальные меньшинства в полной мере пользуются правом создания центров, ассоциаций и прочих структур. Население Сумгаита, в советское время находящееся под строгой атеистической идеологией и пострадавшее от горьких плодов безбожия, после восстановления независимости вступило в духовную и нравственную жизнь. Независимость принесла обществу свободу вероисповедания. Городские жители, которые в течение многих лет скрывали свои национальные и духовные ценности, сейчас получили возможность официально отмечать праздники Рамадан и Курбан и знакомиться с исламскими науками, имеющими древние исламские корни. Однако, к сожалению, религиозный атеизм, унаследованный от прошлого, привел к негативным тенденциям и городской стагнации. Неисламские миссионерские организации, пользующиеся религиозной миссией общества и скрывающиеся под гуманитарными и лживыми религиозными лозунгами, меняют светский характер нашего государства, создают религиозную дискриминацию в обществе. Такие радикалы образуют религиозные субкультуры, сформированные и отличающиеся идеологическими чертами. Некоторые из субкультур, созданных на основе культуры и идеологии, импортируются в Сумгаит из-за границы. Хотя такие идеологии и верования, основанные на определенных догмах ислама и христианства, были безразличны широким массам, они смогли привлечь множество сторонников. В результате антирелигиозной политики в советское время, когда вера была значительно ослаблена, и коммунистическая идеология не могла заполнить пробел в духовном и религиозном сознании людей, по мере распада СССР сюда начали притекать различные религиозные движения из разных стран, включая различные секты. Они нашли способы достичь сердца некоторых людей с помощью различных средств и привлечь в свои ряды некоторых слабых граждан. Город Сумгаит был первым местом, где начались такие потоки. Сегодня в Сумгаите действуют десятки религиозных общин и сект. Некоторые из них получили широкое распространение и значительную поддержку. Их образ жизни, поведение, мировоззрение основаны на обстоятельствах и условиях религиозной организации. Таким образом, среди религиозных организаций и тех, кто принимает их идеологию, появляются новые религиозные субкультуры.
ленности. Национальные меньшинства в полной мере пользуются правом создания центров, ассоциаций и прочих структур. Население Сумгаита, в советское время находящееся под строгой атеистической идеологией и пострадавшее от горьких плодов безбожия, после восстановления независимости вступило в духовную и нравственную жизнь. Независимость принесла обществу свободу вероисповедания. Городские жители, которые в течение многих лет скрывали свои национальные и духовные ценности, сейчас получили возможность официально отмечать праздники Рамадан и Курбан и знакомиться с исламскими науками, имеющими древние исламские корни. Однако, к сожалению, религиозный атеизм, унаследованный от прошлого, привел к негативным тенденциям и городской стагнации. Неисламские миссионерские организации, пользующиеся религиозной миссией общества и скрывающиеся под гуманитарными и лживыми религиозными лозунгами, меняют светский характер нашего государства, создают религиозную дискриминацию в обществе. Такие радикалы образуют религиозные субкультуры, сформированные и отличающиеся идеологическими чертами. Некоторые из субкультур, созданных на основе культуры и идеологии, импортируются в Сумгаит из-за границы. Хотя такие идеологии и верования, основанные на определенных догмах ислама и христианства, были безразличны широким массам, они смогли привлечь множество сторонников. В результате антирелигиозной политики в советское время, когда вера была значительно ослаблена, и коммунистическая идеология не могла заполнить пробел в духовном и религиозном сознании людей, по мере распада СССР сюда начали притекать различные религиозные движения из разных стран, включая различные секты. Они нашли способы достичь сердца некоторых людей с помощью различных средств и привлечь в свои ряды некоторых слабых граждан. Город Сумгаит был первым местом, где начались такие потоки. Сегодня в Сумгаите действуют десятки религиозных общин и сект. Некоторые из них получили широкое распространение и значительную поддержку. Их образ жизни, поведение, мировоззрение основаны на обстоятельствах и условиях религиозной организации. Таким образом, среди религиозных организаций и тех, кто принимает их идеологию, появляются новые религиозные субкультуры.