Udi Xristian İcması Timsalında Azərbaycan Multikulturalizmi: Tarix və Müasirlik Azerbaijani multiculturalism in the model of Udine Christian society: history and modernity Азербайджанский мультикультурализм в модели удинской христианской общины: история и современность
Xülasə
Müasir Azərbaycan əhalisinin çoxmillətli və polikonfessional tərkibi obyektiv etnodemoqrafik və etnomədəni proseslər nəticəsində tarixən formalaşan reallıqdır. Mədəniyyət və dil daşıyıcılarının bir dövlətin hüdudlarında və tərkibində birgə yaşaması tarix boyu ölkəmizə xas olub. Bu cür müxtəliflikdə Şərqi konfessiyanın xristian dininə etiqad edən Qafqaz albanlarının birbaşa törəmələri olan udilər xüsusi elmi maraq kəsb edir. Bu, qədim Qafqaz Albaniyası mədəniyyətinin, onun qədim əsasları olan dili, mədəniyyəti və dininin əsl qoruyucularıdır. Tarixi kataklizm və bir sıra digər amillər nəticəsində udilərin və Qafqaz-İberiya ailəsindən bəzi xalqların mənşəyi məsələsi indiyədək birmənalı deyil. Udi dilinin dil, dini və etnik mənbələri barədə elmi diskussiyalar sayəsində bu dilə, onun mədəniyyətinə, din və etnoqrafiyasına maraq son zamanlar artıb. Udilər (yaxud utilər) Azərbaycanda avtoxton xalq, Qafqazın ən qədim sakinlərindəndir. İndiki qloballaşma, inteqrasiya dövründə və udilərin digər ölkələrə səpələndiyi bir zamanda, onun tarixi mənbələrindən, yəni doğma yurdundan uzaqlaşması təhlükəsi artır. Udilərin qeyri-maddi və mənəvi mədəniyyəti, qoruyub saxladıqları doğma dilləri, tədris dili kimi rus dili, dövlət dili kimi Azərbaycan dili və Şərq xristianlığının dini ənənələri hər zaman üstün, həmçinin udiləri bir araya gətirən amillər olub, indiyədək də belədir.
Hazırda dünya ictimaiyyəti mənəvi-əxlaqi davranışın sərhədlərini silən, kilsəyə xilaskar münasibətin tam dəyişən qloballaşma dövrünü yaşayır. Belə dəyişikliklər kilsəmizin ziyarətçilərinə də təsirsiz ötüşməyib. Buna görə də Azərbaycanın Alban-Udi xristian icması ziyarətçilərini tamahın köləsi olmamağa, fani dünyaya aldanmamağa, dua, səbir və xristian itaətkarlığı ilə günahlardan çəkinməyə çağırır. Bundan əlavə, icmamız bütün ziyarətçilərini Ana-Kilsəyə sadiq qalaraq, nümunəvi vətəndaş və vətənpərvər olmağa çağırır, həmçinin sabit dəyərlərə – ziyarətgahlar (məbədlər, monastırlar, xristian mənəviyyatı), ailə, məktəb, Vətən sevgisinə həmişə hörmət etməyi; müasir Azərbaycan ərazisində məskən salan müxtəlif millətlərin nümayəndələri arasında tolerantlığı təmin edən əməkdaşlığı; konfessiyalararası, etnikarası, mədəniyyətlərarası və dinlərarası əməkdaşlığı; böyüyən nəslin müxtəliflik, hörmət və sevgi şəraitində tolerantlıq ruhunda tərbiyələndirilməsini fəaliyyətinin vacib istiqamətləri hesab edir.
Hazırda dünya ictimaiyyəti mənəvi-əxlaqi davranışın sərhədlərini silən, kilsəyə xilaskar münasibətin tam dəyişən qloballaşma dövrünü yaşayır. Belə dəyişikliklər kilsəmizin ziyarətçilərinə də təsirsiz ötüşməyib. Buna görə də Azərbaycanın Alban-Udi xristian icması ziyarətçilərini tamahın köləsi olmamağa, fani dünyaya aldanmamağa, dua, səbir və xristian itaətkarlığı ilə günahlardan çəkinməyə çağırır. Bundan əlavə, icmamız bütün ziyarətçilərini Ana-Kilsəyə sadiq qalaraq, nümunəvi vətəndaş və vətənpərvər olmağa çağırır, həmçinin sabit dəyərlərə – ziyarətgahlar (məbədlər, monastırlar, xristian mənəviyyatı), ailə, məktəb, Vətən sevgisinə həmişə hörmət etməyi; müasir Azərbaycan ərazisində məskən salan müxtəlif millətlərin nümayəndələri arasında tolerantlığı təmin edən əməkdaşlığı; konfessiyalararası, etnikarası, mədəniyyətlərarası və dinlərarası əməkdaşlığı; böyüyən nəslin müxtəliflik, hörmət və sevgi şəraitində tolerantlıq ruhunda tərbiyələndirilməsini fəaliyyətinin vacib istiqamətləri hesab edir.
The modern multi-ethnic and multi-confessional composition of the population of Azerbaijan is a historically formed reality, which was formed due to objective ethno-demographic and ethno-cultural processes. Coexistence of carriers of different cultures and languages within the boundaries and inside of one state has been characteristic of our country throughout history. In the mosaic of such diversity Udins present great scientific interest as direct descendants of Caucasian Albanians, professing Christian religion of the Eastern confession. These are the real keepers of the ancient culture of the Caucasian Albania, its main ancient foundations – language, culture and religion. Due to the historical cataclysm and a number of other factors, the question of the origin of the Udins, as well as many other peoples from the Caucasian-Iberian family, is still ambiguous and difficult. Interest in the Udi language, culture, religion and ethnography has recently revived, thanks to a scientific discussion about language, religion and its ethnic origins. Udins (native name udi, uti) – autochthonous people in Azerbaijan is one of the oldest indigenous ethnic groups of the Caucasus. In the current conditions in the age of globalization, integration and dispersion of Udins in other countries, increases its risk of alienation from the historicalwhole, that is, from the mother space. Today, the Udi intangible and spiritual culture, the preserved native language, Russian as the language of instruction, Azerbaijani as the language of state and religious Eastern Christian tradition, for centuries have been the basis of a kind of dominant and unifying form for all Udins. They remain so to this day.
At the moment, the world community is experiencing globalization, which erases the boundaries of moral-ethic behavior and attitude to the Church as a saving ark. Such changes cannot be avoided by the parishioners of our Church. Therefore, the Albanian-udi Christian community of Azerbaijan urges its parishioners not to succumb to the temptations of this world, but to protect themselves from temptations with prayer, patience and Christian humility. In addition, our community encourages its parishioners, remaining faithful children of the Mother Church, to be exemplary citizens and patriots of their country, and considers the following to be important points of its activities: stay true to enduring values: shrines (churches, monasteries, Christian morality), family, school, love for the Motherland; interethnic cooperation that will promote tolerance between representatives of different nationalities living in the territory of modern Azerbaijan; inter-confessional, interethnic, intercultural and interreligious cooperation; upbringing of the younger generation in the spirit of tolerance, in an environment of diversity, respect and love.
At the moment, the world community is experiencing globalization, which erases the boundaries of moral-ethic behavior and attitude to the Church as a saving ark. Such changes cannot be avoided by the parishioners of our Church. Therefore, the Albanian-udi Christian community of Azerbaijan urges its parishioners not to succumb to the temptations of this world, but to protect themselves from temptations with prayer, patience and Christian humility. In addition, our community encourages its parishioners, remaining faithful children of the Mother Church, to be exemplary citizens and patriots of their country, and considers the following to be important points of its activities: stay true to enduring values: shrines (churches, monasteries, Christian morality), family, school, love for the Motherland; interethnic cooperation that will promote tolerance between representatives of different nationalities living in the territory of modern Azerbaijan; inter-confessional, interethnic, intercultural and interreligious cooperation; upbringing of the younger generation in the spirit of tolerance, in an environment of diversity, respect and love.
Современный многонациональный и поликонфессиональный состав населения Азербайджана есть исторически сложившаяся реальность, которая формировалась в силу объективных этно-демографических и этнокультурных процессах. Совместное проживание носителей многих культур и языков в пределах и в составе одного государства было характерно для нашей страны на протяжении всей истории. В мозаикетакого многообразия большой научный интерес представляет удины, как прямые потомки кавказских албан, исповедующий христианскую религию восточной конфессии. Это настоящие хранители древнейшей культуры Кавказской Албании, его главных древних основ – языка, культуры и религии. Вследствие исторических катаклизм и ряда других факторов, до сих пор является неоднозначным и затруднен вопрос происхождения удин, как впрочем, и многих других народов из кавказско-иберийской семьи. Интерес к удинскому языку, культуре, религии и этнографии в последнее время возродилась, благодаря научной дискуссии об языковых, религиозных и его этнических истоках. Удины (самоназвание уди, ути) автохтонный народ в Азербайджане один из древнейших коренных этносов Кавказа. В нынешних же условиях в век глобализации, интеграции и распыленности удин по другим странам, увеличивает его опасность отчуждения от исторического целого, то есть от материнского пространства. На сегодня удинская нематериальная и духовная культура, сохраненный родной язык, русский как язык обучения, азербайджанский как язык государственный и религиозная восточно-христианская традиция, веками составляли и составляют основу своего рода доминирующую и объединяющую форму для всех удин.
Наданный момент мировое сообщество переживает глобализацию, которая стирает грани морально-нравственного поведения и отношение к Церкви, как к спасительному ковчегу. Такие перемены не могут обойтись стороной прихожан нашей Церкви. Посему Албано-удинская христианская община Азербайджана призывает своих прихожан не поддаваться искушениям мира сего, но молитвой, терпением и христианским смирением ограждать себя от соблазнов. Кроме того, наша община призывает
своих прихожан, оставаясь верными чадами Матери-Церкви, быть примерными гражданами и патриотами своей страны, а также считает важными пунктами своей деятельности: оставаться верными непреходящим ценностям: святыни (храмы, монастыри, христианскую нравственность), семья, школа, любовь к Родине; межнациональное сотрудничество, что будет способствовать толерантности между представителями различных национальностей, населяющих территорию современного Азербайджана; межконфессиональное, межэтническое, межкультурное и межрелигиозное сотрудничество; воспитание подрастающего поколения в духе толерантности, в среде многообразия, уважения и любви.
Наданный момент мировое сообщество переживает глобализацию, которая стирает грани морально-нравственного поведения и отношение к Церкви, как к спасительному ковчегу. Такие перемены не могут обойтись стороной прихожан нашей Церкви. Посему Албано-удинская христианская община Азербайджана призывает своих прихожан не поддаваться искушениям мира сего, но молитвой, терпением и христианским смирением ограждать себя от соблазнов. Кроме того, наша община призывает
своих прихожан, оставаясь верными чадами Матери-Церкви, быть примерными гражданами и патриотами своей страны, а также считает важными пунктами своей деятельности: оставаться верными непреходящим ценностям: святыни (храмы, монастыри, христианскую нравственность), семья, школа, любовь к Родине; межнациональное сотрудничество, что будет способствовать толерантности между представителями различных национальностей, населяющих территорию современного Азербайджана; межконфессиональное, межэтническое, межкультурное и межрелигиозное сотрудничество; воспитание подрастающего поколения в духе толерантности, в среде многообразия, уважения и любви.