Важность арабского языка в традиции азербайджанского просвещения (на примере северо-западных медресе 19-го века) Azərbaycan Maarifçiliyi Ənənəsində Ərəb Dilinin Əhəmiyyəti (XIX Əsr Şimal-Qərb Mədrəsələri Nümunəsində) The Importance of the Arabic Language in the Azerbaijani Enlightenment Tradition (On the Example of the 19th Century North-Western Region)
Аннотация
Несмотря на неиссякаемое богатство научных источников мусульманской социальной истории, есть несколько периодов и регионов, являющихся более важными для исследования. В XIX веке Джар-Балакен и его окрестности (современный Севе
ро-Западный Азербайджан и Западный Дагестан) были богаты литературными материалами периода подъема в области права, лингвистики и тасаввуф (суфизма). Кроме того, научно-иссле довательское движение, основанное на систематической тради ции медресе, оставило некоторые традиции, присущие для региона. Наша статья охватывает этот период общим обзором и отражает значение, придаваемое арабскому языку в том про межутке времени.
ро-Западный Азербайджан и Западный Дагестан) были богаты литературными материалами периода подъема в области права, лингвистики и тасаввуф (суфизма). Кроме того, научно-иссле довательское движение, основанное на систематической тради ции медресе, оставило некоторые традиции, присущие для региона. Наша статья охватывает этот период общим обзором и отражает значение, придаваемое арабскому языку в том про межутке времени.
Müsəlman toplumsal tarixinin elmi mənbələrinin namütənahi zənginliyinə baxmayaraq, tədqiqatı daha vacib olan bir sıra dövr və bölgələr mövcuddur. XIX əsrdə Car-Balakən və ətrafı (bugünkü Şimal-Qərbi Azərbaycan və Qərbi Dağıstan bölgəsi) hüquq, dilçilik və təsəvvüf sahəsində yaşanan canlı bir dövrün ədəbi materialları ilə zəngindir. Həmçinin sistemli bir mədrəsə ənənəsi ilə köklənmiş elm-irfan hərəkatı bölgəyə xas olan bəzi ənənələr qoyub getmişdir. Məqaləmiz ümumi bir baxışla bu dövrü əhatə edərək, həmin zaman kəsiyində ərəb dilinə verilən əhəmiyyəti ehtiva edir.
Despite the wealth of scientific sources of Muslim social history, there are several periods and regions being more important to study. In the XIX century, Jar-Balaken and its environs (present day North-West Azerbaijan and Western Dagestan) are rich in literary materials of the ascent period in the field of law, linguistics and tasavvuf (sufism). In addition, a research movement based on a systematic tradition of madrasas has left some traditions present in the region. Our article covers this period with a general overview and reflects the importance attached to the Arabic language in that period of time.
Ключевые слова:
Кавказ, медресе, рукописи, тасаввуф, арабский язык
Qafqaz, mədrəsə, əlyazma əsərlər, təsəvvüf, ərəb dili
Caucasus, madrasa, manuscripts, tasavvuf, Arabic
Библиографические ссылки
- Ali Kayayev, Təracimi-Uləmayi-Dağıstan, (Tərcümə Həsən Orazayem/Tuba Işınsu Durmuş) Ankara 2012.
- Fəxrəddin ər-Razi, əl-Məhsul li ilmi-usulil-fiqh, Beyrut 1995.
- Əhməd ibn Əli ibn Məsud, Mərahul-ərvah, İstanbul.
- Osman Əfəndi, Saxuri, Tuhfətul-əhbabil-Xalidiyyə fi şərhil qasidətil-Mahmudiyyə, Timurxanşura 1914.
- Molla Cümə, Əsərləri, Şərq-qərb nəşriyyatı, Bakı 2006, s 273.) Şüeyb ibn İdris əl-Baqini, ət-Tabaqatul-Xacəqan ən Nəqşibəndiyyə və Sadatul-Məşayixil-Xalidiyyəl-Mahmudiyyə, Dəməşq 1996.
- Niyazov, Əhməd, XIX Əsr Azərbaycanın Şimal-Qərbində dini həyat elm və mədrəsələr, Bakı 2016.
- Niyazov, Əhməd, ―Kafkasya mədrəsələrinə gənəl bir baxış (Car-Balakən örnəyi)‖, Karadəniz Texni Universiteti İlahiyyat Fakultəsi dərgisi Sayı 2/2, Trabzon 2015.
- ЗКМ КП - Zaqatala Tarix və Diyarşünaslıq Muzeyi.
- Габуниа, Генерал Услар и Кавказские языки, с. 24, Эхо Кавказа, No 1. 1992.
- В. Бартолд, Дагестан, Сочинения, t. 3. M. 1963.