Qlobal Təhlükəsizlik Konteksində Mədəniyyətlərarası Dialoqun Birgəyaşayışın Təmin Edilməsinə Təsiri Qlobal Təhlükəsizlik Konteksində Mədəniyyətlərarası Dialoqun Birgəyaşayışın Təmin Edilməsinə Təsiri
Аннотация
Qlobal təhlükəsizliyin təmin olunması baxımından bu gün bəşəriyyət ciddi təhdidlərlə qarşı-qarşıyadır. XX əsrin sonlarından etibarən baş verən bir sıra proseslər qarşıya beynəlxalq münasibətlər sisteminin zəif cəhətlərini, eləcə də qlobal miqyasda təhlükəsizliyin təmin edilməsinə olan təhdidləri araşdırmaq kimi bir vəzifə qoymuşdur.
Nəzərə almaq lazımdır ki, mədəniyyətlərarası mühit sürətlə dəyişməkdə və getdikcə şaxələnməkdədir. Mədəni müxtəliflik, azsaylı xalqların milli identifikasiya iddiaları və qloballaşmanın mədəni təsiri qlobal miqyasda bəşəriyyəti yeni-yeni çağırışlarla üz-üzə qoyur. Getdikcə daha çox insan “çoxmədəniyyətli” bir mühitdə yaşayır və bu yeni mühitdən doğan problemləri həll etmək zərurəti yaranır.
Son dövrlər dini-etnik zəmində baş verən toqquşmalar, ideoloji zəmində lokal müharibələr və terror aktları qlobal birgəyaşayış problemlərinin tədqiq edilməsini aktuallaşdırmışdır. Hər il ABŞ-da minlərlə insanın həyatına son qoyan irqi və dini əsaslı hücumlar, son illərdə yenidən alovlanmağa doğru gedən İsrail-
Fələstin münaqişəsi, potensial müharibə ocağı kimi qalan Ermənistan–Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsi, Şimali Qafqazdakı etnik-dini konfliktlər və s. kimi münaqişələr dialoq mədəniyyətinin inkişafı, eləcə də birgəyaşayışın təmin edilməsi məqsədilə sistematik strategiyaların hazırlanmasını və kompleks tədbirlərin həyata keçirilməsini zəruri edir.
Bu baxımdan dialoq mədəniyyətinin inkişafı birgəyaşayışın stimullaşdırılmasının başlıca komponenti kimi çıxış edir. Mədəniyyətlərarası dialoqun inkişafı xalqların bir-birləri ilə dünyagörüşlərini bölüşmək, müxtəlif mədəni ənənələr və milli mentalitet arasındakı oxşarlıq və fərqləri müəyyən etmək, münaqişələrin zorakılıqla həll edilməməsi barədə konsensusa nail olmaq, müxtəlifliyi təhdid kimi qəbul edənlər arasında təbliğat aparmaq, federativ quruluşlarda milli-mədəni müxtəlifliyin demokratik idarə olunması və vətəndaş birliyinin təşviqi sahəsində ən yaxşı təcrübələri bölüşmək kimi məsələlərin həllində açar rolunu oynayır.
Mövcud təcrübəyə əsaslanaraq, birgəyaşayışın bütün iştirakçılarının hüquqlarının bərabər qorunması, dialoqda könüllü iştirak, açıqlıq, dialoqda “qələbə qazanmaq” istəyinin olmaması (hər iki tərəfdə), mədəni oxşarlıq və fərqləri qəbul etməyə hazır olmaq, həm öz, həm də digər mədəniyyətin fərqləndirici xüsusiyyətləri haqqında minimum biliyə malik olmaq, mədəni fərqləri başa düşmək və onlara hörmətin təmin olunması məqsədilə ortaq bir dil tapmaq kimi yerinə yetirilməli olan bir sıra vacib şərtlər mövcuddur.
Yuxarıdakı şərtlər qlobal miqyasda təhlükəsizliyin təmin olunması üçün sülhməramlı birgəyaşayışın təmin edilməsi məqsədilə mədəniyyətlərarası dialoqun yaradılmasının əsas şərtləri rolunu oynayır və daimi qlobal təhlükəsizliyin təmin olunması bu şərtlərin yerinə yetirilməsindən keçir.
Nəzərə almaq lazımdır ki, mədəniyyətlərarası mühit sürətlə dəyişməkdə və getdikcə şaxələnməkdədir. Mədəni müxtəliflik, azsaylı xalqların milli identifikasiya iddiaları və qloballaşmanın mədəni təsiri qlobal miqyasda bəşəriyyəti yeni-yeni çağırışlarla üz-üzə qoyur. Getdikcə daha çox insan “çoxmədəniyyətli” bir mühitdə yaşayır və bu yeni mühitdən doğan problemləri həll etmək zərurəti yaranır.
Son dövrlər dini-etnik zəmində baş verən toqquşmalar, ideoloji zəmində lokal müharibələr və terror aktları qlobal birgəyaşayış problemlərinin tədqiq edilməsini aktuallaşdırmışdır. Hər il ABŞ-da minlərlə insanın həyatına son qoyan irqi və dini əsaslı hücumlar, son illərdə yenidən alovlanmağa doğru gedən İsrail-
Fələstin münaqişəsi, potensial müharibə ocağı kimi qalan Ermənistan–Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsi, Şimali Qafqazdakı etnik-dini konfliktlər və s. kimi münaqişələr dialoq mədəniyyətinin inkişafı, eləcə də birgəyaşayışın təmin edilməsi məqsədilə sistematik strategiyaların hazırlanmasını və kompleks tədbirlərin həyata keçirilməsini zəruri edir.
Bu baxımdan dialoq mədəniyyətinin inkişafı birgəyaşayışın stimullaşdırılmasının başlıca komponenti kimi çıxış edir. Mədəniyyətlərarası dialoqun inkişafı xalqların bir-birləri ilə dünyagörüşlərini bölüşmək, müxtəlif mədəni ənənələr və milli mentalitet arasındakı oxşarlıq və fərqləri müəyyən etmək, münaqişələrin zorakılıqla həll edilməməsi barədə konsensusa nail olmaq, müxtəlifliyi təhdid kimi qəbul edənlər arasında təbliğat aparmaq, federativ quruluşlarda milli-mədəni müxtəlifliyin demokratik idarə olunması və vətəndaş birliyinin təşviqi sahəsində ən yaxşı təcrübələri bölüşmək kimi məsələlərin həllində açar rolunu oynayır.
Mövcud təcrübəyə əsaslanaraq, birgəyaşayışın bütün iştirakçılarının hüquqlarının bərabər qorunması, dialoqda könüllü iştirak, açıqlıq, dialoqda “qələbə qazanmaq” istəyinin olmaması (hər iki tərəfdə), mədəni oxşarlıq və fərqləri qəbul etməyə hazır olmaq, həm öz, həm də digər mədəniyyətin fərqləndirici xüsusiyyətləri haqqında minimum biliyə malik olmaq, mədəni fərqləri başa düşmək və onlara hörmətin təmin olunması məqsədilə ortaq bir dil tapmaq kimi yerinə yetirilməli olan bir sıra vacib şərtlər mövcuddur.
Yuxarıdakı şərtlər qlobal miqyasda təhlükəsizliyin təmin olunması üçün sülhməramlı birgəyaşayışın təmin edilməsi məqsədilə mədəniyyətlərarası dialoqun yaradılmasının əsas şərtləri rolunu oynayır və daimi qlobal təhlükəsizliyin təmin olunması bu şərtlərin yerinə yetirilməsindən keçir.
Qlobal təhlükəsizliyin təmin olunması baxımından bu gün bəşəriyyət ciddi təhdidlərlə qarşı-qarşıyadır. XX əsrin sonlarından etibarən baş verən bir sıra proseslər qarşıya beynəlxalq münasibətlər sisteminin zəif cəhətlərini, eləcə də qlobal miqyasda təhlükəsizliyin təmin edilməsinə olan təhdidləri araşdırmaq kimi bir vəzifə qoymuşdur.
Nəzərə almaq lazımdır ki, mədəniyyətlərarası mühit sürətlə dəyişməkdə və getdikcə şaxələnməkdədir. Mədəni müxtəliflik, azsaylı xalqların milli identifikasiya iddiaları və qloballaşmanın mədəni təsiri qlobal miqyasda bəşəriyyəti yeni-yeni çağırışlarla üz-üzə qoyur. Getdikcə daha çox insan “çoxmədəniyyətli” bir mühitdə yaşayır və bu yeni mühitdən doğan problemləri həll etmək zərurəti yaranır.
Son dövrlər dini-etnik zəmində baş verən toqquşmalar, ideoloji zəmində lokal müharibələr və terror aktları qlobal birgəyaşayış problemlərinin tədqiq edilməsini aktuallaşdırmışdır. Hər il ABŞ-da minlərlə insanın həyatına son qoyan irqi və dini əsaslı hücumlar, son illərdə yenidən alovlanmağa doğru gedən İsrail-
Fələstin münaqişəsi, potensial müharibə ocağı kimi qalan Ermənistan–Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsi, Şimali Qafqazdakı etnik-dini konfliktlər və s. kimi münaqişələr dialoq mədəniyyətinin inkişafı, eləcə də birgəyaşayışın təmin edilməsi məqsədilə sistematik strategiyaların hazırlanmasını və kompleks tədbirlərin həyata keçirilməsini zəruri edir.
Bu baxımdan dialoq mədəniyyətinin inkişafı birgəyaşayışın stimullaşdırılmasının başlıca komponenti kimi çıxış edir. Mədəniyyətlərarası dialoqun inkişafı xalqların bir-birləri ilə dünyagörüşlərini bölüşmək, müxtəlif mədəni ənənələr və milli mentalitet arasındakı oxşarlıq və fərqləri müəyyən etmək, münaqişələrin zorakılıqla həll edilməməsi barədə konsensusa nail olmaq, müxtəlifliyi təhdid kimi qəbul edənlər arasında təbliğat aparmaq, federativ quruluşlarda milli-mədəni müxtəlifliyin demokratik idarə olunması və vətəndaş birliyinin təşviqi sahəsində ən yaxşı təcrübələri bölüşmək kimi məsələlərin həllində açar rolunu oynayır.
Mövcud təcrübəyə əsaslanaraq, birgəyaşayışın bütün iştirakçılarının hüquqlarının bərabər qorunması, dialoqda könüllü iştirak, açıqlıq, dialoqda “qələbə qazanmaq” istəyinin olmaması (hər iki tərəfdə), mədəni oxşarlıq və fərqləri qəbul etməyə hazır olmaq, həm öz, həm də digər mədəniyyətin fərqləndirici xüsusiyyətləri haqqında minimum biliyə malik olmaq, mədəni fərqləri başa düşmək və onlara hörmətin təmin olunması məqsədilə ortaq bir dil tapmaq kimi yerinə yetirilməli olan bir sıra vacib şərtlər mövcuddur.
Yuxarıdakı şərtlər qlobal miqyasda təhlükəsizliyin təmin olunması üçün sülhməramlı birgəyaşayışın təmin edilməsi məqsədilə mədəniyyətlərarası dialoqun yaradılmasının əsas şərtləri rolunu oynayır və daimi qlobal təhlükəsizliyin təmin olunması bu şərtlərin yerinə yetirilməsindən keçir.
Nəzərə almaq lazımdır ki, mədəniyyətlərarası mühit sürətlə dəyişməkdə və getdikcə şaxələnməkdədir. Mədəni müxtəliflik, azsaylı xalqların milli identifikasiya iddiaları və qloballaşmanın mədəni təsiri qlobal miqyasda bəşəriyyəti yeni-yeni çağırışlarla üz-üzə qoyur. Getdikcə daha çox insan “çoxmədəniyyətli” bir mühitdə yaşayır və bu yeni mühitdən doğan problemləri həll etmək zərurəti yaranır.
Son dövrlər dini-etnik zəmində baş verən toqquşmalar, ideoloji zəmində lokal müharibələr və terror aktları qlobal birgəyaşayış problemlərinin tədqiq edilməsini aktuallaşdırmışdır. Hər il ABŞ-da minlərlə insanın həyatına son qoyan irqi və dini əsaslı hücumlar, son illərdə yenidən alovlanmağa doğru gedən İsrail-
Fələstin münaqişəsi, potensial müharibə ocağı kimi qalan Ermənistan–Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsi, Şimali Qafqazdakı etnik-dini konfliktlər və s. kimi münaqişələr dialoq mədəniyyətinin inkişafı, eləcə də birgəyaşayışın təmin edilməsi məqsədilə sistematik strategiyaların hazırlanmasını və kompleks tədbirlərin həyata keçirilməsini zəruri edir.
Bu baxımdan dialoq mədəniyyətinin inkişafı birgəyaşayışın stimullaşdırılmasının başlıca komponenti kimi çıxış edir. Mədəniyyətlərarası dialoqun inkişafı xalqların bir-birləri ilə dünyagörüşlərini bölüşmək, müxtəlif mədəni ənənələr və milli mentalitet arasındakı oxşarlıq və fərqləri müəyyən etmək, münaqişələrin zorakılıqla həll edilməməsi barədə konsensusa nail olmaq, müxtəlifliyi təhdid kimi qəbul edənlər arasında təbliğat aparmaq, federativ quruluşlarda milli-mədəni müxtəlifliyin demokratik idarə olunması və vətəndaş birliyinin təşviqi sahəsində ən yaxşı təcrübələri bölüşmək kimi məsələlərin həllində açar rolunu oynayır.
Mövcud təcrübəyə əsaslanaraq, birgəyaşayışın bütün iştirakçılarının hüquqlarının bərabər qorunması, dialoqda könüllü iştirak, açıqlıq, dialoqda “qələbə qazanmaq” istəyinin olmaması (hər iki tərəfdə), mədəni oxşarlıq və fərqləri qəbul etməyə hazır olmaq, həm öz, həm də digər mədəniyyətin fərqləndirici xüsusiyyətləri haqqında minimum biliyə malik olmaq, mədəni fərqləri başa düşmək və onlara hörmətin təmin olunması məqsədilə ortaq bir dil tapmaq kimi yerinə yetirilməli olan bir sıra vacib şərtlər mövcuddur.
Yuxarıdakı şərtlər qlobal miqyasda təhlükəsizliyin təmin olunması üçün sülhməramlı birgəyaşayışın təmin edilməsi məqsədilə mədəniyyətlərarası dialoqun yaradılmasının əsas şərtləri rolunu oynayır və daimi qlobal təhlükəsizliyin təmin olunması bu şərtlərin yerinə yetirilməsindən keçir.